Atención: aberto o paso cara Castro Candaz

A seca no encoro de Belesar. Fotos: Sole

O outro día lin unha noticia que me chamou a atención de inmediato: “O encoro de Belesar está estes días baixo mínimos históricos“. Inmediatamente lembreime da nosa anterior incursión cara este territorio asulagado de Belesar, na procura dun lugar misterioso, un castelo lendario que aparece e desaparece baixo as augas, como nas máis antigas lendas.

É o castelo de Castro Candaz, orixe lendaria de todas as familias nobiliares da zona, que se continuaban vinculando xenealoxicamente a el cando xa era unha ruína no XVI ou XVII. Aquí, os cabaleiros de Chantada, da Plantata medieval, contiveron as hordas vikingas mentres protexían á poboación civil ata a chegada dos exércitos do Rei: os Lordomani non deron tomado este último refuxio, agachado entre as augas. Este castelo, na confluencia de tres ríos, punto culminante dunha veta de seixo que alí aflora entre os xistos como un filón de ouro, emerxía insular no medio da formidable paisaxe de Belesar. Aquí conto toda a historia e a investigación posterior na Biblioteca Nacional de Madrid.

Na nosa anterior visita ficamos ás portas do castelo, sen capacidade de pasar máis aló, con todas as gañas deste mundo. Ata este xoves. Aproveitando a noticia da seca en Belesar, decidimos achegarnos ata Chantada, a ver se as augas baixaran abondo como para pasarmos ata aló. Abofé que puidemos pasar. E vaia espectáculo.

O encoro zugara todo o líquido e o que viamos aló era unha paisaxe de ultramundo, un territorio entre submarino e terrestre, onde a masa enorme de Castro Candaz sobresaía no medio.

O castelo enteiro, moi modificado pola construción de socalcos posteriores para viñedo, aínda é perfectamente visible. A súa estrutura dispón un foxo que limita as zonas máis accesibles e baixa cara un lugar que, se cadra, nalgún momento foi un porto dun Miño navegable que hoxe sería imposible.

Área do foxo

En camiño cara a rampa de acceso

Rampa de acceso á fortaleza

A fortaleza consta de dúas grandes áreas: a primeira, un gran patio principal, ao que se accede por unha rampa; tras el, na zona máis alta, está a zona mellor preservada da fortificación: unha grosa muralla rodea os cimentos dunha torre que, pola factura, debe ser antiquísima. Varias dependencias derrubadas están pola zona oriental, cara río Miño.

Primeiro recinto do castelo

Zona do torreón central


Banda norte do castelo

Todo é unha masa enorme de xistos que definen estancias, muros e murallas, rodeados de numerosos socalcos que lle dan ao lugar unha estraña percepción regular, como se fose un escenario máis de ciencia ficción que dalgúns dos episodios máis remotos da nosa Idade Media.

Un elemento moi interesante é a presenza do granito. Polo tipo de gran, non procede do espazo in situ, senón da chaira superior. O granito empregábase nas áreas nobles dos edificios, e algunhas edificacións máis recentes aproveitan pedras procedentes do castelo, como este dintel dunha porta reconvertido en dintel de fiestra (especialistas en medieval, atrevédesvos a datalo?) ou tamén bases de portas.

No seguinte panorama entras dentro do recinto de Castro Candaz, nunha zona neurálxica. Estás na transición entre o segundo e o primeiro recinto. O que ves de fronte nada máis arrincar é a masa de xistos que conforma o torreón principal, tras as dúas casoupas do primeiro plano. Estás posto sobre unha enorme pedra de seixo e cando xiras, ves todo o espazo do primeiro recinto deste castro castelo, que debeu ser lugar forte durante máis de mil cincocentos anos. É imposible estar alí e non poñérseche a pel de galiña nalgún momento.

Desde un punto de vista arqueolóxico, aínda que foi modificado posteriormente nalgunhas áreas polas tarefas agrícolas, ten un detalle interesante: o recinto é notablemente superior en dimensións que os castelos altomedievais que levamos procurando; case todas as fortificacións prefeudais do IX e X están pensadas para guarnicións moi pequenas. Castro Candaz que dispón dun amplo patio previo, nada habitual nos castelos galegos, que recorda máis á configuración dun castro que dunha fortificación medieval e que si puido, como conta a lenda normanda, acoller a un bo número de persoas no seu interior. Non podo deixar de pensar na noción de refuxio que se traslada deste espazo arqueolóxico. A miña hipótese, que máis ou menos aínda manteño, é que con independencia desta cuestión, Castro Candaz debía ser un punto importante de paso do río Miño, pero agora, sentado no que fica da torre de homenaxe, procuro na aba contraria do río o camiño que debera subir desde algún embarcadoiro que facilitara o paso e non o vexo. Sería efectivamente un último reduto?

No anterior post que publiquei sobre Castro Candaz tes a localización do lugar. Só un consello moi importante: estrema as precaucións. Todo aquelo pasa moito tempo baixo a auga e muros en apariencia grosos poden virse abaixo cun único empurrón. Castro Candaz é un sitio non demasiado seguro para ir con nenos ou con imprudentes, aviso.