As artes da memoria

Os meus alumnos saben da importancia que lles dou aos “silver surfers”, esa categoría de socioloxía comercial que tipifica ao usuario “de idade madura” de Internet que comeza a desenvolverse ben no medio, a explotalo e a atopar a información que interesa. Curiosamente, os silvers surfers son sobre todo considerados como potenciais consumidores de tendas a distancia e servizos electrónicos: unha incontrolada masa de novos clientes para servizos en liña, pero non se consideran case nada desde o punto de vista dos produtores de contidos, da capacidade que pode ter esta xente para profundizar nas historias da súa comunidade, para rescatar o esquecemento da vida dos homes do século XX.

O meu pai está a emprender, pola súa conta, nos últimos meses, un camiño de recuperación da memoria familiar e da memoria colectiva do Barbanza, das vilas e cultura mariñeiras das que provimos. No seu blog -que comezou agrupando contidos profesionais de radiocomunicacións- está a pasar o que pasa con moitos blogs: vai collendo outro camiño, pracenteiro, de descubertas. De aí a historia do Triángulo da Vida Mariñeira en Aguiño, no que conta en vídeos coma o que vedes arriba e en texto os traballos dos nosos curmáns desta comunidade mariñeira de Ribeira. Esta xente -que sempre foi moi peculiar e singular- dedicouse á noble arte da pesca, pero tamén da artesanía mariñeira. Na casa vella de Aguiño estaba -cando a coñecín eu- abeirada aquela roca ancestral, que eu só vin funcionar algunha vez, case na distancia, e aquel muíño de man, pura tecnoloxía da Idade do Ferro que naquel Aguiño sen ríos seguíase a empregar no século XX.

Aquela roca, aqueles tecidos, aquela memoria singular no contexto da nosa familia, daqueles homes que construían barcos, cunhas habelencias para min case máxicas. Co tempo montarían tamén un bar, e aquela familia singular demostraría que o seguiría sendo. O bar, o Bar Vikingo, non durou moito, pero eu puiden ver as súas mesas. Cada mesa tiña uns intrigantes furados no medio. Eu preguntei para que valían aqueles furados. Juanito miroume, foi detrás da barra abandonada daquel bar ausente e sacou uns impresionantes cornos de vikingo. “Para isto!”. Naquela taberna vikinga de Aguiño o viño servíase, nos 80, en auténticos cornos de vaca!

Eu puiden ver e sentir a feitura das dornas no camiño. A feitura paciente, lenta, obras de artesanía e da enxeñaría popular, feitas por homes de palabras cautelosas e afables.

Nesta páxina do meu pai podedes ver os vídeos que fixo para documentar a roca antes de que os tempos e as humidades a leven; e neste fermoso texto (pdf), a historia da nosa ponla familiar que foi enchendo, canda outras, a ría de Arousa de dornas. E non só. Deles debe ser a fazaña da primeira dorna que circunvalou a Península Ibérica, cruzando o Estreito. Encargáraa un catalán que esixira que fora pintada coas cores da bandeira de España (ai, a memoria), e varios mariñeiros levaron a dorna, navegando atlánticos e mediterráneos, ata Barcelona, e con escala en moitos portos, entroutos este inesquencible Panxón, na que vedes a “españolísima” dorna.