Seguindo o rastro dunha manda de cervos de hai catro mil anos

Manolo e Xurxo Gago. Fotos: Sole

Non son moito de publicar fotos miñas no blog, pero esta encantoume. Sole roubóunola mentres tentabamos ler a Laxe da Sartaña, en Porto do Son. A verdade é que temos a cara en auténtico modo descodificación. E hai motivos.

A Laxe da Sartaña, na parroquia de Queiruga (Porto do Son) é un xacemento moi complexo: na gran pedra, ao longo dos últimos catro mil anos, en diferentes épocas, aos veciños da parroquia déuselles por ceibar a súa vea artística. Así que sobre esa superficie plana de granito están superpostas capas e capas de arte. Para conseguir mirar dentro, para acadar navegar, apartar estratos de Historia entre este cuarzo, feldespato e mica ata chegar ao primeiro lenzo, hai que ficar minutos e minutos así quietos. É coma un proceso lento de concentración, de despoxarse de complexos de observación ata que só fica a pedra e máis ti. De tentar entender a lóxica do trazo. De buscar con desesperación as patas ou o lombo dun cervo de grandes astas, coma se foran unha clave da que tirar para encadear a busca do resto.

E si, aí están. Co tempo, esa superficie plana comeza a amosar sucos. E a escena se anima. Os animais corren polo lenzo, un grande é o xefe da manda, e logo chegan o resto. E ao miralos, hoxe en día a penas milimétricas incisións no granito, tentas lembralos antes de que desaparezan de todo. Canto lles faltará para que se desfagan como a area?

Superposición dos gravados a partir dunha imaxe publicada por El Laberinto Atlántico de Galovart.

O bo de ir na procura de petróglifos co meu irmán, que é biólogo de profesión e afección, e especializado en etioloxía, é que o territorio se le de xeito distinto. Comezamos a ver as rutas dos animais, a detectar os regatos nos que abrevaban, os camiños polos que se desprazaban, e os lugares nos que os nosos vellos os cazaban. No Outeiro de Campelos está un dos petróglifos máis artísticos do Barbanza. Sei que este é un aspecto controvertido: dicir que un petróglifo é artístico (¿para quen?¿para nós?¿para eles?). Pero este o é. Hai unha vontade de sorprender, de fascinar, hai unha vontade dun artista por comunicar que segue a funcionar hoxe con forza.

Desviándote dun antiquísimo camiño enlousado de carro que sube aos montes de Queiruga, axiña ves unha pedra na que tres cervos corren, como querendo subir ao monte no que se atoparían seguros. Esta composición foi deseñada en tres dimensións, de xeito espacial. O artista gravou os cervos a diferentes tamaños. Pero, para comprender a composición, debes estar situado nun sitio concreto e determinado, no alto dunha laxe que está enfronte a eses tres cervos. E alí, nunha gastada pedra na base deste gran petróglifo, aparece outro cervo máis correndo, como confluíndo con estes nun punto imaxinario que conduce ao camiño de subida ás devesas.

Subindo o monte, na valgada pola que baixaban os animais, atopamos aínda máis cervos nas laxes do carón. As súas pegadas non están entre os fentos pero, dalgún xeito, grazas a estas gravuras na pedra, seguímoslle o rastro a esta manda de cervos. Aló onde foran hai catro mil anos.