Os bárbaros, de Alessandro Baricco: unha crónica do cambio cultural

Last updated on 23 / Abril/ 2008

Vou ser algo spoiler, pero todos sabemos que, nos ensaios, é máis ou menos lícito contar o final da historia, porque moitas veces é o seu inicio. Os bárbaros. Ensaio sobre a mutación, de Alessandro Baricco, está recén publicado por Anagrama. Xorde dunha proposta: a nosa cultura, a nosa percepción da cultura e a nosa actitude ante ela está transformándose rapidamente por unha invasión de bárbaros. Obviamente, é unha metáfora, pero remítese a un feito histórico e cíclico: a aparición no horizonte de hordas cun esquema cultural alleo que aniquilan as civilización ante a incomprensión cultural e o estupor dos aniquilados.

Para Baricco, os bárbaros xa están aquí, e por todas partes da nosa cultura hai aldeas saqueadas. Non hai, con todo, dramatismo na súa análise, nostalxia ou cabreo; máis ben a curiosidade por comprender a nova civilización que xurdirá das ruínas nas que está a ficar a cultura burguesa occidental; descrifrar os trazos que definen o pensamento bárbaro, presente nos consumos populares e “trátase de decidir que hai, no mundo antigo, que queiramos levarnos ata o mundo novo“. E aquí vén o spoiler: os bárbaros non pensan en libros, en películas, ou en programas, senón en sistemas de paso. Detestan a profundidade, o estudio dun único tema durante anos e anos; prefiren trazar traxectorias nunha superficie ubicada no presente, surfear entre obxectos, ideas e sentidos. O espírito permitía indagar ao home civilizado nas galerías do sentido cultural; para os bárbaros, o sentido figura na superficie. Fronte ao esforzo dos burgueses por chegar ao final, alí onde estea, os bárbaros prefiren observar máis en horizontal, gastando menos tempo e esforzo nunha cuestión concreta e surfeando de tema en tema con rapidez. E outra máis: os bárbaros somos nós mesmos. Somos mutantes bárbaros que xa asumimos parte dos códigos da nova cultura mentres mantemos outros dos vellos. Non hai eles nin nós.

O escritor contoulle todo isto periodicamente aos lectores de La Reppubblica nun estilo máis próximo á epístola que ao artigo; cun humor e unha ironía finísimas, e ilustrando as súas teses desde varias aldeas xa saqueadas: o viño, o fútbol, os libros. A evolución da música clásica no século XIX, a moral nacente da burguesía nese século. Analizou a Google como o principal instrumento bárbaro cunha gran lucidez:

“o que nos ensina Google é que existe unha parte inmensa de seres humanos para os que, cada día, o saber que importa é o que é quen de entrar en secuencia con todos os demáis saberes. […] [É] unha determinada revolución copernicana do saber segundo a cal o valor dunha idea está relacionado non principalmente coas súas características intrínsecas senón coa súa historia”.

O libro rematouse de escribir nunha pensión ao carón da Muralla Chinesa que, para Baricco, é o propio símbolo da relación entre a cultura burguesa e os novos bárbaros. Como conclúe Baricco: “a Gran Muralla non defendía dos bárbaros: inventábaos. Non protexía a civilización: definíaa“.

Un libro básico para os lectores interesados na cultura contemporánea. Hoxe, por certo, aparece unha entrevista con Baricco sobre o libro en El País.

Be First to Comment

Deixa unha resposta

O teu enderezo electrónico non se publicará