Tras o ouro dos mouros (plus V): O camiño mineiro ao Outeiro dos Corvos

Non sei se lembrarás unha serie de posts que publiquei en 2011: Tras o ouro dos mouros. Era unha evocación arqueolóxico-literaria dun dos territorios máis virxes, intrigantes e densos, culturalmente falando, da vella Serra do Barbanza: o Outeiro dos Corvos. Aquí podes velos todos e aquí mesmo podes descargar un libro electrónico coa serie completa.

No último deses post publicaba un posible itinerario de acceso ao complexo mineiro, que ves aquí arriba. A torre significa o castelo de Vitres, á dereita, e en vermello estaba o suposto camiño de remonte dos escarpados canóns, supostamente pechado pola maleza, que estaría flanqueado por outra fortificación: o Outeiro Murado. Non chegamos a buscar o suposto camiño, confiados en que a mesta vexetación impediría o paso, aínda que eu me quedara un día coa mosca trala orella, cando vira a uns tipos bateando ouro -si, no século XXI- río arriba, e que agacharan as bateas en canto nos viron aparecer por aí. Como accederan ata o río? Camiñarían tanto como nós o faciamos, andando desde a Portela?

A cousa quedou aí. Pero o outro día, preparando unha camiñada que vou conducir coa xente da Gentalha do Pichel para o domingo 26 pola serra do Barbanza, quería ver como podiamos conectar a visita ao petróglifo novo de Outeiro dos Corvos co castelo de Vitres, así que volvín retomar o tema do paso entre o val do Outeiro dos Corvos e a Calzada de Vitres. Así que armados de fouciños, estudei as fotos vellas -nas que o camiño se vía perfectamente- e fumos para aló.

Cal sería a nosa sorpresa ao ver que o camiño non só non estaba cheo de toxos, senón que se atopaba nun sorprendente bo estado e ademáis era tremendamente singular desde o punto de vista cultural. Outra vez, igual que co resto dos elementos da serie Tras o Ouro dos Mouros, reafírmase a relevancia dese incógnito val, o último val virxe da serra, para as xentes ao longo da Historia.

Os canteiros esgazan as rochas, desprázanas e empréganas como protectores polo lado da pendente.

Trátase dun camiño pedestre, e nunca foi de carro. É visible como tal durante un pequeno tramo duns trescentos ou catrocentros metros nos que remonta o río Lérez, nunha pendente espectacular que te permite admirar unhas fermosas fervenzas. Despois, cando melloran as condicións de subida, xa se confunde e se perde entre a maleza. Pero é que resulta que este camiño pedestre foi traballado, deseñado para poder superar este accidente co mínimo esforzo e chegar con rapidez ao interior destes vales. E isto fixérono de dúas formas: en primeiro lugar, os canteiros esgazaron laxes enormes que cortaban a subida e desprazaron as partes saíntes da pedra o xusto para que se convertiran en elementos protectores fronte a caída. Isto acontece en alomenos uns cinco puntos do terreo e revela unha planificación e un gasto de recursos de certa importancia. Agora ben, a técnica canteira parece bastante antiga.

Outro conxunto de escalóns na pedra.

O outro elemento é máis doado de apreciar e é máis espectacular. Alomenos en tres tramos aparecen escalóns deseñados para poder vencer o acceso ás laxes, evitar esvaraduras ou subir máis doadamente pendentes. No Barbanza estamos falando dun uso etnográfico tremendamente singular: toda vez que a maior parte dos camiños son de carro, os traballos preparativos das vías tradicionais teñen máis que ver coas rodeiras para carros e o acondicionamento de zonas húmidas para evitar que as rodas enfangaran que o de preparar o camiño especificamente para as persoas. Hai alomenos tres grupos de escalóns tallados na pedra neste primeiro tramo, que é inevitable poñer en relación coa mina que está arriba porque aló, xa ben preto do petróglifo de Outeiro dos Corvos, temos uns escalóns similares a estes. Cronoloxía? Nin idea. Anos 40, cando os pobres subían por aquí a tentar facer fortuna co ouro dos mouros? Anterior? Outra vez, como digo, esta orografía máxica encerra estrañas singularidades.

Ao percorrelo, sentiamos connosco as sombras de todos os pobres, dos reprimidos, daqueles que, sen terras nin barcos, mortos de fame, desesperados, subiron aos montes na procura da fortuna ofrecida por uns seres míticos.

A singularidade etnográfica deste paso faina merecente de figurar no catálogo de patrimoniogalego.net. Aquí podedes ver a localización e o punto de acceso.

Fotos: Sole Felloza