Santa Baia de Chacín: as ruínas do arcanxo

Last updated on 9 / Xullo/ 2013


Fotos: Sole

Eis o arcanxo, que a arte pintou de cores apocalípticas e de misións vengativas, o que ergue o dedo sobre o abraiante conxunto abandonado de Santa Baia de Chacín, en Mazaricos. Co coidado co que se adoitan tratar as igrexas parroquiais no rural galego, éme unha incógnita como se abandonou este lugar de senlleira importancia estratéxica no lugar de Chacín por unha infame igrexa moderna en Pino do Val, alí onde Mazaricos deixa as rugosidades do relevo que ascende desde a ría de Muros e se convirte nese altiplano interior.

O arcanxo preside a parta máis alta dun cemiterio comesto polos fieitos. A primeira sorpresa comeza aquí, onde a sensación é estraña. Baixo os fieitos o cemiterio está cheo de lápidas. As últimas non están demasiado distantes no tempo. Ocupáronse a mediados da década dos 70. A memoria dos seus familiares, por suposto, continuou vivindo despois. Ao camiñares, os teus pés cruzan con ofrendas, relicarios, maceteiros tapados pola vexetación que vai devorando este cemiterio familiar. Pero a sorpresa é que baixo os teus pés as rosas, os craveis, gladiolos, as margaritas continúan vivas. Os maceteiros van crebando, pero as flores, agora xa de plástico, continúan florecendo, eternas, brillantes e perfectas ofrendas nunha ruína que avanza a diario. Non podes deixar de estremecerte con estas flores que nunca morren. Na arqueoloxía do futuro os cemiterios estarán cheos de pétalos de plástico, de tallos que terán caracteres chineses na súa base; os sentimentos e as memorias tentan prenderse nestas flores industriais e só dan escorregado entre as fisgas que quedan entre as lápidas.

A igrexa, unha excelente pranta a tres alturas do XVI ao XVIII conserva a figuriña de Santa Baia, xa amputada, ollando para este valciño de Chacín, non moi lonxe da capeliña de Santa Locaia e San Brais. O tellado abriuse ao céo, pero as bóvedas, coma nestas igrexas, resistirán aínda décadas converténdose e mimetizándose coa natureza e as filtracións. Ciscadas por todo este chan cheo de tumbas, numerosas botellas baleiras e sen etiqueta -por que sempre hai botellas nestas ruínas rurais, mesmo das igrexas?-, e as paredes atenden a unha policromía de branco e celeste que parece mimetizarse con este primeiro verán. Algúns altares parecen ter prendidos responsos e novenas; doutros diría que acolleron peticións pouco católicas e que dicir desa pía bautismal, teitada de madeira noble apodrecida, onde alguén depositou unha ofrenda na súa base. Imaxínome a calquera destas xentes que nesa pía foron mergullados nun nome que nunca máis os abandonou, se cadra nomes de mártires antigos, coma os que van tecendo toda a piedade católica temperá de Chacín. Se cadra a vía romana, que vai subindo lenta desde o mar, trouxo nalgún momento unha cruz, ou un peixe, ou un Xis como o que enigmático que propón a ara de Banzas.

A ruína é contraditoria. Emociónanos e embáucanos. Que sería desta igrexa teitada e restaurada? Un recinto máis pechado, gardado dos ladróns mitolóxicos que a TVG predica a diario a estes vellos; á tardiña unha señora abriría a porta grande de Santa Baia, musitando algo cara a santa, e logo unhas cantas mulleres aproveitarían a letanía dun rosario recitado en lingua foránea para reorganizar a vida coa filla que quedou para herdar, o home que se remexe coma un paxaro mal aprendido á volta da emigración, a veciña que deixou unha enigmática e maligna frase prendida entre as silveiras da corredoira. A ruína dispara a nosa imaxinación máis que a sinxela e austera igrexa limpa e pagada polos veciños, inscrita atraizoadamente e ás agachadas pola Igrexa nalgún flexible rexistro da propiedade.

A ruína de Santa Baia parece a ruína do noso rural; baixo os fieitos o plástico de mentira induce a pensar que a memoria aínda non se perdeu de todo, pero non deixa de ser un simulacro no que todos participamos.

Coñecín Santa Baia de Chacín a partir da ficha que fixo Liliana Solís da igrexa da súa parroquia en patrimoniogalego.net e que figura na lista vermella de bens en perigo do proxecto.

10 Comments

  1. Agustín
    28 / Xuño/ 2013

    Unha gran reportaxe. Impresiona!

  2. 28 / Xuño/ 2013

    Moitas grazas!

  3. Elixio Vieites
    29 / Xuño/ 2013

    Roubáronlle o Agnus Dei do cume da cabeceira xa fai tempo. O arcanxo , sería polas impresionantes ás de cemento, teñoo de imaxe de usuario nas fotos de Panoramio do google Earth. A esa igrexa coñecinlle mellores tempo, cecais os mellores. Pensei que ninguén escribiría sobre esta desfeita.Por certo o mesmo mestre do cemento fixo outro arcanxo na igrexa de Valadares (Outes), pic.twitter.com/itcUhREFrO , non hai duda, son os arcanxos da apocalipse. Cando veñan os outros seis estamos apañadoa. Gustoume moito este post, señor Gago.

  4. Pancho-Lapatianco
    29 / Xuño/ 2013

    Outra estupenda entrada Manolo.
    Indicar simplemente unha anécdota vendo esa pía bautismal policromada, ou simples restos de pintura. Parece como se fora unha maldición que moitas das igrexas con restos de pinturas se atopen neste estado de ruina. Estou pensando en San Paio de Abelenda, pero tamén en San Mamede de Vilasouto, que moito teño visitado: http://www.flickr.com/photos/freecat/5977703399/in/photostream/ , pero tamén algunha outra que agora non lle lembro o nome.

  5. Mª Teresa
    1 / Xullo/ 2013

    Vergoñoso. Non valoramos o que temos na Galiza … pero que ésto salla das “autoridades políticas” elexidas “teóricamente ” como -sabedoras do bo facer … é arrepiante.

    Hai un libro escrito por un holandés, cuio título é “O camiño de Santiago”, pero que non fala realmente de este tema, que visitou o noso País fai xa un tempo e logo voltou uns 30 anos máis tarde, e moito do Patrimonio que atopou por toda España, moitas veces único, estaba ruinoso na súa 2ª volta.
    Concluie o Autor, que España non sabe o que ten, que si este tesoro estivera
    en mans de Francia, p.exemplo, houbénselle sacado moito partido, e, por suposto conservado.

  6. 1 / Xullo/ 2013

    Pancho, ya estoy tardando en ir a fotografiar San Mamede :)

  7. Pancho-Lapatianco
    1 / Xullo/ 2013

    Sole, este é un dos lugares que iamos visitar na excursión que finalmente non chegamos a facer por varias parroquias de Oincio, e que, por suposto, incluía unha visita a Casa Veva. Pero inda estamos a tempo, que eses lugares siguen no seu sitio. Polo menos parece que xa hai un acordo para restaurar San Mamede, reclamada neste caso por Lugo Patrimonio: http://www.lugopatrimonio.org/web/index.php?option=com_content&view=article&id=434:nova-reunion-de-distintas-entidades-para-salvar-a-igrexa-de-vilasouto&catid=1:latest-news&Itemid=18

  8. Venido Solís
    7 / Xullo/ 2013

    Seria boa idea publicar todas as fotos en todos os foros para espabilar as conciencias!

  9. carlos martinez
    7 / Xullo/ 2013

    Non saven o pontencial de recordos y antigüedad ai enterrada ai……..temos que recuperar eso.

Deixa unha resposta

O teu enderezo electrónico non se publicará