O que contan os obxectos

Last updated on 23 / Decembro/ 2011


Fíbula de Bragança

Algo que me apaixona é seguir a vida dos obxectos arqueolóxicos, especialmente de aquelas grandes pezas que se acaban convertendo en símbolos de identidades; xoias, estatuas, armas…ás que a súa singularidade transforma en pezas erráticas, en valor de intercambio entre dinastías e poderes ao longo dos séculos, moito máis alá da vida dos seus propietarios orixinais.

Unha delas é esta marabilla moi pouco coñecida en Galicia, a Fíbula de Braganza, vendida pola Casa Real Portuguesa a un xoieiro norteamericano nos 40 (os reis, sempre preocupados polo patrimonio do seu país) e despois de numerosas vicisitudes acabou sendo presentada en sociedade na exposición Early Celtic Art, en 1970, no Royal Scottish Museum. Non é só unha xoia. É un auténtico universo imaxinario. Imos con ela.

A fíbula, cualificada por algún experto como unha das xoias arqueolóxicas máis extraordinarias que xamais se teña atopado, está tasada hoxendía entre un millón e millón e medio de euros, segundo a Wikipedia. Despois de moitas voltas máis, que foron evidenciando a antigüidade da peza e a súa construción dunha soa vez -algo que se discutira nas décadas previas-, a partir de 1997 pasou a formar parte da colección permanente do Museo Británico, nas súas salas dedicadas á cultura celta. Hoxe pódese admirar alí.

Se as vicisitudes da fíbula ao longo da historia foron fascinantes, non o é menos a controversia que se ten sostido ao redor da figura e da súa procedencia. Quen fixo semellante marabilla? Resumindo moito as hipóteses, pénsase que un ourive grego emigrado á Península Ibérica. E aquí comeza o tomate. A esta marabillosa fíbula sáenlle moitos mozos. O Museo Arqueolóxico Nacional de España, por exemplo, fixo unha exposición titulada El Héroe y el Monstruo, no que os autores do catálogo especulan con que o ourive grego traballou para un príncipe ibérico. Persoalmente, os argumentos ao meu ver para a tese iberista non son moi convincentes, mesmo parecen ter certa intención. Eu adoito ser máis da navalla de Ockham: a xoia estaba en mans da monarquía portuguesa. Home, puido vir de Sevilla ou de Alicante, pero eu que sei, eu que queres que te diga…

Iso si, todos manteñen un consenso sobre o que a súa adscrición cultural da escena complexa que se representa no ouro. O atavío do guerreiro que loita contra o monstro é celta, todo na panoplia do guerreiro remite a un momento, mesmo bastante temperán, desa cultura material. Para algúns autores como André Pena Graña, non hai demasiadas dúbidas. A xoia provén do contexto da Gallaecia ou da Lusitania antigas, alí onde a obtivo a monarquía portuguesa como un obxecto de poder tan cobizado como debeu ser no mundo antigo. A polémica está aí e non é o obxectivo deste post pararse nela.

A min gústame o casco montefortino do guerreiro. Miren isto:

Estes cascos existían na cultura dos galaicos. O que ides ver abaixo consérvase hoxe no Museo Diocesano de Tui e foi atopado en Caldelas de Tui. É unha marabilla:

No castro portugués do Lanhoso tamén ten aparecido un absolutamente espectacular. É curioso como é a historia cultural, como se representa o pasado desde o mundo contemporáneo. Vistes algunha vez ilustracións ou recreacións contemporáneas de guerreiros castrexos con estes espectaculares cascos?

O caso non é ese. O que vos quería contar (é imposible ser breve coa fíbula de Braganza) é outra cousa. A nosa visión da Idade do Ferro está limitada por unha dificultade real: a inexistencia dun rexistro escrito ao que poidamos acceder. Este problema levou moitas veces a interpretar desde unha perspectiva estrictamente física, soberanamente positivista, as evidencias. É dicir, levou a tratar todo como obxectos mudos. Non puidemos acceder ao universo cultural no que crían os homes que están detrás. Tampouco o tentamos.

Pero os obxectos, hoxe, en todo momento, describen eses relatos, ese universo cultural. Fascínanme as historias que estarían detrás deste mundo. Na Fíbula de Braganza estase contando unha aventura, un mito que seguramente se narrou miles e miles de veces nas cabanas dos nosos devanceiros dos castros. Tería variantes. Se cadra contaríase en distintos dialectos. Pode que estivera en verso, para facilitar a súa transmisión interxeneracional. E amosaríanos unha vella historia que se resume nesta excelente ilustración que me sorprendeu.

Está no catálogo da exposición antes referida no Museo Arqueolóxico Nacional en Madrid. Aparte de certo truquiño se cadra algo infantil (observade que ao guerreiro lle quitaron o casco, como para que se parecera máis ás representacións de guerreiros iberos), o que alí se narra é fermoso. A loita contra a besta, o monstro mariño que circunda o mundo, e os Infernos nos que habitan outras bestas escuras e terribles. O obxecto encerra esa historia. Ao vela en ilustración, o obxecto convírtese en narrativa. Nárranos e descríbenos un rico universo cultural. Unha narración. Ao ver estas imaxes xorde deste teclado algo:

“(…)
En días terribles, a besta urrou e os montes tremeron;
en días escuros, o capitán vagou só e tolo polos páramos de Belese;
a súa compaña agardouno durante tres lúas que nunca marchaban;
inquedos e cazadores acamparon nos montes de Erme.
Entrementres, no corazón do capitán a lúa nunca cambiaba de ciclo.
Alén dos outeiros de Armia, as sombras pintaban o lombo do urco
e como dixo a Vella, o urco sempre cheira a tolemia en Erme”.

Estes días tiven a sorte de ver dúas xoias fermosas atopadas en Galicia e que ata agora aínda non viron a luz. Pola súa fermosura e singularidade, as dúas merecen figurar nas mellores coleccións arqueolóxicas do mundo. Unha delas poderedes vela en Capítulo Cero aquí, a partir de mañá venres ás 19 horas, canda outro obxecto máis humilde pero tamén cunha historia, con seres humanos cheos de vida que toman decisións sobre o futuro e sobre o pasado.

21 Comments

  1. 22 / Decembro/ 2011

    Simplesmente impressionante, tanto o objeto como o que dele contas e imaginas.
    Inclusive esse ibero-centrismo infantil que me lembra certos despropósitos recentes como essa exposiçom “Os Iberos, a nosa civilización antes de Roma”, ou essa “história-ficçom” com ourives gregos e demais gratuidades. Todo tem de passar polo Mediterráneo e pola Meseta, hoje, ontem e sempre. E a navalha de Ockham, como bem dizes, esquecida num caixom. O dia que a apliquemos sistematicamente, igual começamos a sair deste nihilismo estúpido do que tanto adoece ainda a arqueologia “oficial” e “académica” deste paisinho…
    E também é curioso que a nível internacional esta fíbula, como tantos outros objetos, seja considerada de jeito normal e incontestável como representativa da cultura céltica, quando aqui na Galiza o simples facto de insinuá-lo igual era motivo de herejia…

  2. Lume
    22 / Decembro/ 2011

    A fíbula de Braganza é realmente fermosa.

    Concordo contigo en que tratamos á cultura material da Gallaecia como elementos mudos, máis estarás comigo en que a nosa antiga cultura é certamente contradictoria en moitos casos, e nos ten un chisco despistados. Por unha banda, atopamos cidades-estado de grandes dimensións, pero non atopamos centros de culto nin de enterramento. Para máis dificultade, tódalas vivendas dos castros eran iguais!!!. Non consta a existencia de vivendas diferentes que identifiquen a unha xerarquía. Eran todos os centros de culto de madeira?. Non rendían culto a ninguén?. Eran sociedades sen elite dominante?….

    Outro exemplo: Non atopamos escritura, máis aparecen elementos de cultura material tan sofisticados coma este, e un pregúntase que unha sociedade que acada este nivel de sofisticación ten forzosamente que ter algún tipo de escritura. Máis misterios…

    En fin, agardamos mañán a estas novas descubertas. Qué ganas teño de velas. Parabéns Manuel, de novo.

  3. Luis
    23 / Decembro/ 2011

    Manuel, o guerreiro de debuxiño non é que lle quitaran o casco: é que non ten nada que ver. Os debuxos baséanse na estética estrictamente ibérica. O guerreiro non é o da fíbula, senon que se basea no tipo debuxado na cerámica de Liria.

    Sobre a cuestión da intención… podo falar do caso de Quesada Sánz (non galego), quen traballou no tema, e que opta pola orixe ibérica. No seu caso podo dar fe da ausencia de intención que non sexa a estrictamente científica. Pódese estar dacordo ou non, pero son teses que aportan argumentos.

    Sobre a ausencia de cascos na representación de guerreiros galaicos… a longa sombra de Estrabón, e os seus guerreiros “montañeses do Norte” con longas guedellas cinguidas con diademas. De todos modos, as máis recentes representacións (incluso de debuxantes non galegos) sí os inclúen.
    Ángel García Pinto: http://a1.sphotos.ak.fbcdn.net/hphotos-ak-snc3/26049_108986749139749_107299732641784_69673_1105904_n.jpg
    Ou Carlos Fernández Del Castillo (precisamente baixo as indicacions de Quesada; non o puiden atopar, pero se pode atopar no libro do segundo “Armas de la Antigua Iberia”, con un capítulo específico sobre os galaicos)
    Un profundo análise do armamento galaico en “¿Espejos de piedra?”
    http://www.ffil.uam.es/equus/warmas/online/online.html

  4. 23 / Decembro/ 2011

    Eu tivem a sorte de poder ver a exposição quando estivo no MAN (e tenho pela casa o Catalogo dela precisamente) e em fim por muito que saibas as proporções da peça e que a fim de contas que não é mais que um diminuto proto-inperdivel ver esta mini-birgalhada, este autentico exercício de virtuosismo do ourive em vivo e em direito é impagável

  5. 23 / Decembro/ 2011

    Grazas polos interesantísimos comentarios! Hai moitas cuestións sobre a mesa.

    Coincido en que a sombra de Estrabón é alongada. Téñense escritos ríos de tinta sobre como hai que ler a Estrabón e aos autores romanos cando escriben sobre a Gallaecia…a lectura sempre debe ser crítica. Aínda así, os casos que me presentas de ilustradores, Luis, son mínimos dentro do contexto global, e desde logo, creo que non pasaron á visión popular sobre os galaicos -se é que existe unha visión popular. E como ti ben dis, os ilustradores non son galegos…Eu creo que basicamente é unha cuestión de descoñecemento. Da información da que circula e da que non.

    Luis: creo que a día de hoxe temos elementos abondos para demostrar que os galaicos podían coñecer a existencia de procedementos de ‘escrita’. Tanto no contacto coa meseta e o sur de Iberia como cos púnicos na costa occidental deberon coñecer esta técnica. A pregunta irresoluble a día de hoxe é por que eles non se decantaron por esas formas de consignación de memoria. Para min hai tres grandes opcións: a) Si existiron, pero en soporte moi perecedeiro (altamente improbable, supoño, algo debera pervivir); b) Non as viron necesarias por algún motivo; c) Había unha sorte de tabú, coma o que fala César na Galia, para empregar a escrita. O máis mosqueante é a existencia de escrita na Meseta Norte pero non aquí.

    Sobre o tema da desigualdade social, aí son algo máis radical. Creo que non podemos calibrar a desigualdade social e as relacións de poder unicamente porque todas as casas son iguais ou non. En primeiro lugar, porque na úlitma fase da cultura castrexa (e antes da romanización) a desigualdade é perfectamente apreciable a nivel arquitectónico no sur da Gallaecia. En segundo lugar, tede en conta que non podemos xulgar a desigualdade do mesmo xeito que hoxendía. As diferencias non tiñan por que estar exactamente no tamaño das casas, senón no número de cabezas de gando, etc. Por outra banda, desde o momento que están aparecendo cada vez máis aldeas castrexas sen murallas, aí hai algo raro que se cadra teña que ver con todo isto…

    En fin, continuamos.

  6. 23 / Decembro/ 2011

    Unamos-lhe a elo um detalhe peculiar da intra-história recente da peça e que da para reflexonar sobre as distintas sensivilidades sobre o Patrimonio, já que esta peça como muitas outras foi mercada cos quartos de um fundo especial adicado a este fim (compra de objetos artisticos-arqueologicos-historicos-etc) que procede dum tanto por cento não recordo agora os numeros pero bastante importante) dos ingressos Lotaria estatal

    Pensando em que hoje a manha meio pais estivo atento ao sorteio do “Gordo” e curioso pensar que grande parte dos ingressos obtidos hoje polo estado nesse sorteio se isto fora Grande Bretanha iriam diretamente a um fundo para rescatar o nosso “Património”. Da para reflexonar, certamente

  7. Antón
    23 / Decembro/ 2011

    Ola a todos.
    por motivos profesionais (precisamente son ilustrador) tiven que estudar o xacemento de Castro Mallou, e daquela xurdiume unha dúbida sobre o que comenta Magago das aldeas sen fortificar.
    Pola localización, a desproporción entre do pequeno tamaño do castro e as súas fortificacións, deume en pensar que cecais fose unha residencia da elite, un ponto de control do territorio tanto para protexerse dos propios vasalos como de refuxio en caso de ataques externos. ¿Unha relación nobres-vasalos ou espartiatas-periecos-ilotas?
    Tamén pensei na posibilidade de asentamentos estacionais, ó xeito dos Indios do Noroeste.
    Julio tamén fala de aldeas ou vilas agrarias sen fortificar entre dos galos.
    En fin, moi interesante coma sempre.
    Un saúdo a todos

    P.D. Se non lembro mal, Estrabón di tamén que algúns galaicos usaban cascos “de tres cimeiras” e semella establecer unha diferencia de clase entre dos guerreiros

  8. Celtius
    23 / Decembro/ 2011

    En canto ao tema das casas eu tampouco estou seguro de ver un mundo non xerarquizado. Primeiro; porque igual que hoxe un piso no centro, non custa o mesmo que un piso na periferia, non me parece unha cuestión menor a diferencia que pode haber entre unha casa situada na cima da croa, que nun antecastro. Segundo; sí existen casas ben diferentes a outras, sen ir máis lonxe vemos no castro de Viladonga, unha casa no medio e medio do castro, con varias dependencias, moito mais grande que calquera outra vivenda naquel castro. Terceiro; sabemos que non todas as casas tiñan os linteis e xambas de pedra (mais ben serian de madeira a maioría), e dentro daqueles que as tiñan de pedra, sabemos que non todos as tiñan esculpidas ou pintadas. Tampouco custaba o mesmo un carro de colmo para cubrir o teito, que 100 pezas de tella feitas nun forno próximo.

    En fin, a miña humilde opinión.

  9. Luis
    26 / Decembro/ 2011

    Por aportar un pouquiño máis sobre a fíbula…

    Varios son os elementos que nos mostra o guerreiro e que nos poden aportar pistas:
    -O feito de que estea espido: nos remite de xeito inmediato aos “gaesatae” que combatían nús. Outros chaman a atención sobre o feito de que na maior parte das culturas, as esceas de contido heroico, amosan aos protagonistas combatindo espidos. Algúns intentan establecer paralelismos cos guerreiros ibéricos que aparecen en exvotos, sistemáticamente mostrados espidos.
    -O casco: de tipo montefortino. Presente en moitos lugares da Europa centro-occidental. Incluido o territorio galaico. Pero tamén o temos noutras zonas da Península (o sureste, o levante, o interior…)
    -O escudo: o “scutum”, igual que acontece co casco, é común a moitas zonas de Europa. Aquí a vía galaica quizás se resinte un pouco. Nin nas fontes nin na estatuaria (os guerreiros galaicos) se amosa ese tipo de escudo. En todo caso, só coñecemos un exemplo: o umbo con alas atopado no castro de Alvarelhos. De todos modos, a tipoloxía do umbo non se axusta á da fíbula. Ten unha certa reminiscencia itálica (a de Alvarelhos) que fixo pensar a algún a posibilidade de que se tratara dun botín de guerra obtido por algún guerreiro galaico, a costa dalgún lexionario “perxudicado” ;-)
    -A espada: a nai do año. A empuñadura é trilobular. Característica de determinados modelos de espada de folla longa de estilo lateniense. Na península, ese tipo de armas non o atopamos en zonas célticas (nin Gallaecia, nin Celtiberia, nin no suroeste) Polo contrario, están presentes nunha zona non celta, pero próxima ás Galias: a actual Cataluña. Aínda así, consérvanse follas, pero non empuñaduras. As poucas referencias a empuñaduras trilobulares como as da fíbula, as atopamos no sur da Península. Nunha representación de guerreiro ibérico atopado en Osuna (hoxe no museo de Saint-Germain-en-Laye, xunto ao famoso “carro de Mérida”), o guerreiro en cuestion leva un “scutum” e na man dereita unha espada cunha inconfundible empuñadura trilobular. E aínda hai algunha máis por esa mesma zona.

    Todo isto é o que leva a Quesada a considerar a fíbula de orixe nororiental: Cataluña sería o único lugar onde se atoparían escudos, cascos e espadas desa morfoloxía. Coa posibilidade de que puidese tratarse dalgunha zona do sur.

    Almagro Gorbea vai máis alá. Dubida de que a fíbula -polas características do guerreiro e as da propia fíbula- poida inscribirse dentro do cotexto da Península Ibérica.

    Sobre o da escritura… haina na meseta norte, pero non na metade occidental, nin en Asturias, nin na zona lusitana. Por supusto, en calquer momento podemos dar cun achádego que cambie totalmente a perspectiva.

    É o que ten a Arqueoloxía. Realmente, o que hoxe sabemos ou cremos saber, mañá pode non ser certo. E non me podo resistir a engadir: sin necesidade da “axuda” deses iluminados vendefumes que falan da malvada “Arqueoloxía oficial” (con gran éxito mediático, por certo)

  10. 26 / Decembro/ 2011

    Grazas, Luis, valiosas achegas!

    De feito, a fíbula do demo ten telita

  11. André Pena
    24 / Xaneiro/ 2012

    A PEGADA DE HÉRCULES NA FIBELA DE BRAGANZA (André Pena e Alfredo Erias. Anuario Brigantino)
    No 10º traballo de Hércules, o heroe da Vía Láctea toma o caldeiro ou barca de ouro do Sol no finisterre atlántico (episodio do Faro de Brigantia, a mencionada Torre de Hércules) e vai ir roubar as vacas á illa do Sol, Erutria, “A Vermella”, vai matar o can pastor Orto, irmán do can Cerbeiro, vai matar ó pastor do rebaño da Vía Láctea, Euritión, a quen pertencía o tricéfalo can, e vai matar tamén ó dono das vacas, o xigante Gerión (representado na arte grega co vultus e iconografía similar á que a interpretatio clásica lle deu a Briareo). Sempre seguindo o curso do Sol, de Oriente a Occidente. Isto cadra coa etnoloxía do Camiño de peregrinación de Santiago [e co camiño de peregrinación de San Andrés], escrito na Vía Láctea. E represéntase no arco da fíbela. O tema principal é o dun Oghmios-Hércules reinterpretado polo artista como un heroesolar celta, ocupado en adquirir a maza e a pel do león de Nemea, co que está a loitar […]

  12. André Pena
    24 / Xaneiro/ 2012

    ADVERTÊNCIA. Segundo se aceitam e assinala, a fívela – de longo travesanho abofé, tem parte de seu programa iconográfico perdido- foi, sem dúvida, restaurada na Belle Époque. A parte do que foi o León de Nemea saltando contra o nu Hércules, estava na peça original deteriorada, rompida ou aplastada parte da cabeça e seguramente bastante dañada. Como então se acostumava a peça se restaurou. O resultado é o bellísimo híbrido de lobo e leão, que cheira a Belle Ëpoque e que não vai nadinha com o resto da composição. Mas a restauração pretendia ser fidel – ainda que acertou a medias- com o programa, e, ao meu modo de ver não invalida a autenticidade.

  13. 11 / Marzo/ 2012

    Todos de acuerdo en que la fíbula parece una obra de gusto griego y el guerrero tiene aspecto de celta: espada y escudo de tipo laténico, casco etruscoitalico tipo Montefortino. Aunque cascos de este tipo han aparecido en contextos ibéricos y celtibéricos (y alguno llegó hasta Gallaecia, pues allí fue imitado el casco de Lanhoso), fueron utilizados también por griegos occidentales, romanos, samnitas… e incluso cartagineses.

    Lo cierto es que, mal que nos pese, habida cuenta de la panoplia representada (y chovinismos aparte) es muy probable que se trate de una pieza itálica, fabricada acaso por artesanos etruscos para sus vecinos celtas (como los propios cascos de la necrópolis epónima de Montefortino).

    Cfr. http://www.trigallia.com/montefortino

  14. André Pena
    29 / Marzo/ 2012

    Stilico diz “Todos de acordo em que a fíbula parece uma obra de gosto grego e o guerreiro tem aspecto de celta”.

    É possível que tenhas razão, mas, desde meu ponto de vista – pois eu também reclamo meu direito a me equivocar- não vejo nenhuma concessão à arte grega na fíbula. Nem posso-a ver. NÃO a há.
    A fíbula parece uma obra de gosto plenamente Celta e é, baixe Deus e veja-o totalmente Celta ao 100%. Tudo na fíbula [menos o refritado do lobo-leão, sem dúvida, perpetrado pelo magnífico e criativo restaurador belleepoquense] é em realidade Celta. Ante a perfeição da diminuta obra, que também olhei na, por sermos suaves, infamante, exposição do MAN, entendo que pudesses pensar em uma obra feita por um grego. Mas repito na fíbula de Bragança, não há nem se pode encontrar nenhuma concessão à arte clássica para sustentar que parece uma obra de gosto grega.

    Pois que me parece que falas e com excessiva contundência, caro Stilico, Quiçá, poderias nos contar que é o que vês que te faz pensar que é uma obra de gosto grega?

  15. André Pena
    29 / Marzo/ 2012

    Por não desviar do tema está claro, que -todo o contrário do que tu dizes, quiçá de modo demasiado talhante e prematuro-, a fíbula de Bragança é obra de gosto plenamente celta. Celta, ao 100%, pela execução e ainda pela temática.
    Stilico sustem “Todos de acordo em que a fíbula parece uma obra de gosto grega e o guerreiro tem aspecto de celta”. É possível que tenhas razão, mas, desde meu ponto de vista – que eu também reclamo meu direito a me equivocar- não vejo nenhuma concessão à arte grega na fíbula. NÃO a há.
    A fíbula parece uma obra de gosto plenamente Celta, e é Celta, plenamente, baixe Deus e veja-o,. Totalmente Celta ao 100% .
    Tudo na fíbula [menos o refritado sem dúvida da mão do magnífico e criativo restaurador belleepoquense do lobo-leão esse,] é em realidade Celta. Entendo que ante a perfeição da obra pudesses, um pouco vándalo, Stico, (; , pensar isso, mas repito, dou te a minha palavra de honra, não se encontra em a fíbula de Bragança nenhuma concessão à arte clássica.
    Onde a vês tu, para sustentar que parece uma obra de gosto grega? Quiçá, pois que falas, me parece, com muita contundência, poderias nos contar que vês que te faz pensar que é uma obra de gosto grego?

    Está claro, por não desviar do tema, que a fíbula de Braganza é todo o contrário do que dizes, Stilico, é uma obra de gosto plenamente celta, celta ao 100% pela execução, e se me permites o oximoro, ainda pela temática do Hércules, tão cara aos celtas [Oghmios/Hércules como o refletiu ainda no século XVI Tebaldi em um fresco sobre a porta da Biblioteca do Escorial)

  16. André Pena
    29 / Marzo/ 2012

    Por outra parte acho que poderias estar demasiado desconsiderado com as sobreditas explicações as considerando (“e chauvinismos aparte”) chauvinistas, que inda que podê-lo-íamos ser [ não deves esquecer – te soa de algo?- que é fíbula de longa travessa, e outros, detalhes, não menos relevantes como o casual programa iconográfico -do que ninguém salvo eu falou -; a casual presença na fíbula do motivo da banda engolada… os elementos vegetais… etc.- dos que prefiro, por agora, reservar a opinião.

    De menor relevância, dico aperte, parece-me a panóplia essa (“tida conta da panóplia representada” como tu dizes), por responder, pese aos tintes locais olho!, tuda a armaria celta em general, ofensiva e defensiva, não a uma exclusiva tecnologia itálica, faltaria mais, senão a uma comum armaria, compartilhada em toda a Europa Celta atlántica e continental, a uma comum tecnologia militar do século III- II a.C.

    A celtísima Gallaecia, nossa Kaltia, Galtia “Galiza, Celtia” – que ambas as vozes significam na língua céltica antiga comum atlântica o mesmo, como mostra a inscrição do ‘carneiro’ ou pétrea estela funerária do SW, traduzida por Koch, está, desde o berço, plenamente integrada o mundo Celta -mal que lhe pese a o TRI-VIAL e gañán e interMEDIArios-, compartilha também, com sabor local- a ofensiva e defensiva comum tecnologia das armas [mesmo tomada pelos romanos aos celtas ].

  17. André Pena
    29 / Marzo/ 2012

    [adcrescento, a risco de apartar do caso, que A Civilização Céltica e Europa Céltica -à que pertence e na que se enquadra, sem chauvinismos e com matrícula de honra, Gallaecia-, compartilha bem mais que uma armaria, interconectada no conhecimento através de um clero piramidal conformado pelos segundos das casas nobres, formado em verdadeiras universidades internacionais durante 20 anos, verticalmente organizado, similar ao da atual igreja católica. A comum armaria só é um detalhe, a Civilização Céltica compartilha, com diferenças locais ou regionais, uma comum forma organizativa social, religiosa e política, uma Celtic Common Law, expressada na universal articulação das trebas ou toudos, em cujo interior desenvolvem os castros ou pequenos espaços jurisdicionais dos clãs]

    As armas de Iberia -compartilhando os armeiros comum tecnologia- são pela alegação sem dúvida as melhores do mundo celta.

    Permite-me pois insistir, caro Stilico. Que detalhe vês na fíbula que a nós se nos escapa e a tí te faz presumir – “O verdadeiro é que, mal que nos pese”- um artista etrusco trabalhando para um príncipe celta do norte da Itália, com tanta segurança.

  18. Eue
    29 / Marzo/ 2012

    Do programa iconográfico falouse polo miúdo no propio catálogo da mencionada exposición onde, por certo, consideran a fíbula non do tipo de longo travesaño, senón de pé volto. Nese catálogo os argumentos parecen ben razoados. Falar con tanta seguridade de que é 100% o que se queira, soa a simple petición principio. E tanto máis canto máis se repite.

  19. Daniel Rivas
    3 / Febreiro/ 2013

    Tenho algumas dúvidas: quais são os motivos pelos quais é possível ter certeza de que a Fíbula de Bragança pertence ao tipo de longo travessão e quais sãos os detalhes decorativos qualificáveis como “celtas” presentes no referido objeto?

  20. Manuel
    26 / Novembro/ 2014

    Respondendo brevemente ao Luis de acima, dizer-lhe que no contexto da Gallaecia sim temos registro de espadas com empuñadura trilobular. Só em Sta Tegra apareceran duas…

Deixa unha resposta

O teu enderezo electrónico non se publicará