Paisaxes imaxinarias en Broceliande

Sendeiro no Val sen Retorno. Fotos: Sole

¿En que medida asumimos todos unha mentira como potente reclamo turístico?

Ao principio estaba ArGoat, (“o bosque”) en bretón, ocupando grandes franxas do interior da Bretaña. O territorio tradicional bretón dividíase entre o Armor (o mar, a costa) e o Argoat, o bosque, que representaba o interior. A labranza devorou este bosque, e pequenos retallos de fraga -tamén en certo xeito unha creación humana- sobreviven entre as aldeas e os cultivos. En concellos como Paimpont concéntrase, con todo, aínda grandes masas do Bosque supostamente primixenio, en realidade, unha coidadosa explotación forestal. Chegas á viliña atravesando un espeso, sombrizo e impenetrábel bosque, e o primeiro que ves á entrada da vila é un carteliño avisando de que Paimpont está irmandada con Cedeira, en Galicia.

Un lúcido publicista imaxinou no XIX que estes bosques poderían ser Brocelianda, o bosque mítico das lendas artúricas, e que os numerosos megalitos da rexión poderían ser os escenarios dalgunhas das máis emblemáticas figuras do ciclo artúrico, como Merlín. Así, sobre a comarca de Paimpont, xurdíu unha nova topografía imaxinaria, que reescribía a historia e as lendas autóctonas de cada megálito e foresta cunha nova historia procedente da Idade Media e o romantismo. A mistificación, o truco, funcionou por completo. Boa parte dos que vimos aquí, se cadra, sabemos que todo isto é mentira, que é un invento publicitario potenciado desde as administracións de turismo. Pero vimos. Tal é a enorme forza e potencia do ciclo artúrico en captar a ensoñación de miles de persoas que aceptan esta ficción.

Percorremos o que chaman o Val Sen Retorno, onde a publicidade adxudica algunas lendas, coma o lago que é o Espello das Fadas (non é un lago, senón unha antiga presa dun muíño fariñeiro). No Val Sen Retorno, Morgana, irmá de Artur, enfeitizou todas estas ribeiras nas que se dedicaba a cazar cabaleiros incautos. Canda nós, percorren este trilladísimo sendeiro centenares de persoas: familias, vellas, parelliñas cun carriño de bebé, excursións. Trátase dun pequeno percorrido ao carón dun regato, tan trallado pola masificación que as raíces das árbores que pasan polo camiño están mondas e o esquisto rosado que sube polo alto do valciño brilla de pulido pedestre. A min isto non me acaba de convencer: non deixa de ser un roteiro de uso masivo e sen especial atractivo, unha vez roto o encanto de Morgana. Só unha cousa me chama a atención, á entrada do sendeiro. A Árbore de Ouro, unha dramática escultura feita no ano 91 François Davin tras un gran incendio que comeu esta parte do bosque. Un castiñeiro queimado forrado de ouro, cinco árbores negras e unha miríada de chantos que recrean o bosque perdido e queimado.

Marchamos de Broceliande un tanto cabreados. Certo é que ninguén nos vendeu o contrario, pero unha certa comezón interna me percorre, unha certa decepción. Se cadra as topografías imaxinarias nunca se teñan que encontrar coas reais.