O couto que marcan as sombras

Hai veces que as historias aparecen de maneira marabillosa: historias das que se cadra perdimos a significación pero que sabemos que no seu tempo representaron algo máis. A penas podemos comprendelas pero aí están. Este é o caso deste relato que vou poñer por escrito aquí, sobre todo para que a miña memoria non me traizoe. Quero pensar que se cadra, algún día, saberemos a verdade sobre el. Por agora, só temos estes apuntamentos.

Contoumo o señor Domínguez, da miña Pobra do Caramiñal, despois de advertirme que me metía demasiado cos curas no Anxo negro. Encollinme de ombreiros. “Que lle imos facer, señor Domínguez!”, díxenlle. El tampouco pareceu concederlle máis importancia, pero tiña unha historia para agasallarme. Unha historia sobre a Miserela, lugar do canón do río Pedras onde conflúen os dous ríos, o Pedras e o Miserela, e onde se ergueu un antigo mosteiro franciscano no século XIV que non sabemos se gardaría antes un antigo eremitorio ou non (só a arqueoloxía nolo poderá contar algún día). Neste lugar concéntranse importantísimas lendas ao redor de San Amaro, a súa barca de pedra (que alí está, debruzada ao carón do río), o Pozo Negro, etc. Pero o señor Domínguez contoume algo que nunca escoitara antes e que me sorprendeu.

Para chegar ao mosteiro hai que pasar unha fermosa ponte medieval. Resulta que a familia do señor Domínguez tiña facenda e gando, e a finais de setembro el achegouse á Miserela a ver o pastor que coidaba dos rebaños. A súa sorpresa foi velo máis ou menos á altura da ponte. O pastor mirou para o sol e díxolle: “voulle ensinar unha cousa digna de ver”. E o señor Domínguez conta que foron un pouco máis adiante da ponte, a unha pedra en concreto que coñecía o pastor. “Póñase aí”, díxolle o pastor. Era xa un serán de finais de setembro. A data é importante porque parece ser que este fenómeno se producía exactamente nese momento. O sol íase poñendo no leste, da outra banda do Barbanza, e de súpeto aquelo aparecía. “De aquela o monte estaba todo pelado, comido polas cabras e as ovellas, e así se podía ver”, dixo o señor Domínguez, “puiden ver como, ao longo de todo o canón, alongábanse as sombras dunhas penedas concretas, estirándose e estirándose, e ao facelo, facían como un círculo ou un couto”. O pastor achegouse a el e díxolle: “os vellos din que esas sombras, a finais de setembro, son as que marcan o couto e os terreos do mosteiro”.

Hoxendía apreciar o fenómeno é case imposible pola vexetación e as repoboacións forestais, pero teño pendente examinar ben iso. En todo caso, ao chegar a casa fixen unha simulación en Google Earth do avance do sol e das sombras sobre o canón do río, e todo canto viu o señor Domínguez aquel día parece corresponderse perfectamente co modelo simulado do software. Aquí tedes un vídeo no que explico como facelo, e como o que nos contaba o señor Domínguez ten, alomenos, unha correlación física.

Queda pendente ver, por suposto, que acontece con aqueles penedos que xeneraban sombras. Terán algún tipo de elemento delimitador do couto? Marcas, cruces, petróglifos? Ou era unicamente un fenómeno astronómico aproveitado polo seu simbolismo, ou simplemente unha lenda que se foi formando séculos despois pola paciente observación dos pastores? Hai que ter en conta que a idea da propiedade tiña e ten moito de sagrado en Galicia, por iso os seus límites moitas veces contiñan petróglifos con cruces, elementos sagrados e simbólicos de todo tipo. Quizais aquí teñamos algo disto, con independencia de atoparmos algo neses penedos ou non.

En setembro irei tamén á ponte, aínda que estou convencido de que a maleza nos impedirá ver ese fenómeno que vía o señor Domínguez na súa mocidade. “Se Deus me deixa, eu irei con vostede”, afirmou o señor Domínguez; el tamén quere volver ver o fenómeno.

One Comment

  1. 28 / Febreiro/ 2017

    Moi moi interesante Manolo, no senso que refrenda, según entendo, o feito doutras proxeccións arqueoastronómicas, como as proxeccións arqueoastronómicas dos solticios que emprazan os megalitos ( hipótese de Corujo-Tilve no artigo “Islas de luz”), a do asterismo das Pléiades no artigo de Miguel Losada sobre a lenda das Sete virxes de Anamán, etc.
    Bicos, Andregoto

Deixa unha resposta

O teu enderezo electrónico non se publicará