Tiña moitas gañas de coñecer o castelo de Quindous, unha residencia nobiliar a medias entre o agrario e o defensivo no corazón dos Ancares, cunha arquitectura non demasiado habitual no territorio galego actual. Unha fortaleza montesía, perdida nun paso de montaña do concello de Cervantes, curiosamente nunha ladeira mentres o resto da aldea busca, nunha cota inmediatamente superior, a tranquilidade do chan que baixa a lingua da montaña. Buscaba eu aquí unha curiosidade que quería ver cos meus ollos: como o castelo de Quindous, a Casa de Quindous, se presentaba por ela mesma aos visitantes na fachada principal do castelo.
E velaí estaba a inscrición, baixo o escudo:
E a inscrición di:
“SOY LA CASA DE QUINDÓS FUNDADA EN ESTA MONTAÑA”
Quindós languidece en ruinas; as portas e xanelas tapiadas, con furados para gatos e ratos, e as silvas que van tecendo barbas ao redor dos vellos e nobles muros que a min lémbranme moito feudos do norte alpino de Italia.
Lembrei esa fermosa particularidade das casas e mansións vellas de Galicia: a súa ‘alma’, a súa voz propia, a súa mímese e empatía co carácter do seu señor, como se fora unha prolongación del mesmo; as casas que se convirten, elas mesmas, coma os castelos escoceses ou irlandeses, en protagonistas autónomos das lendas. Estas casas que falan, que se presentan e maldín son un deses patrimonios lendarios descoñecidos de Galicia, que desaparecerán sen que lles sexa prestada a súa digna atención: xa teño falado das pantasmas familiares algunhas veces. Lembrei dous casos tamén fermosos de casas que falan, de casas que teñen espíritu de seu e que se manifesta no abandono, cando o seu señor xa está morto.
Base rupestre da torre de homenaxe da Frouseira
A máis famosa, sen dúbida, a Frouseira, a mítica fortaleza do Mariscal Pardo de Cela. De aí vén o Pranto da Frouseira, o romance anónimo, no que Todomira, a “señora do gran tesouro”, a torre de homenaxe da Frouseira, láise da captura do Mariscal por traizón:
“A min chaman Todomira,
señora do gran tesouro;
por estrela clarecida
xago neste Valedouro.Mais traidor foi que un mour
o vilán que me vendeu
que de Lugo a Ribadeu
todos me tiñan tremour
E un dos casos máis descoñecidos e abraiantes están no castelo de Outes. Trátase dunha fortaleza hoxendía mudada e mimetizada nun fermoso bosque que domina o fondo da ría de Muros. Ao meu ver, a fortaleza, erixida en teoría no século XV, está construída sobre un castro, e é un interesantísimo exemplo de fortificación tardía. Ergueuna (ou reergueuna) un lacaio guerreiro do conde de Altamira, García Martínez de Barbeira, quen desde aí hostigaba as actividades comerciais e económicas dos burgos e vasalos do Patriarca, que era o nome con que na época se coñecía ao Arcebispo de Santiago. Aquí vedes un par de fotos do que fica en pé do castelo de OUtes:
Malia as ruínas, grazas ás profusas descricións do pleito Tabera-Fonseca, coñecemos con bastante precisión a fortaleza, malia que resulta interesante que na descrición desta só se fala do sistema defensivo da zona superior e non deste interesantísimo parapeto exterior de terra, complementado cun foxo, na base da atalaia, e que supón un modelo bastante inédito de estrutura defensiva no que levo estudado os castelos do país. O sitio é unha auténtica chulada, moi recomendado para visitar.
Pero o máis atractivo do castelo de Outes, sen dúbida, é o que acontece alí unha vez que o castelo é derrocado polos irmandiños e abandonado á súa sorte. Varias testemuñas do pleito Tabera-Fonseca (todas as testemuñas do pleto se caracterizan por declaracións sobrias, consontes a un pleito xudicial), din algo fascinante sobre este lugar. Pero un deles, Pedro Lorenzo de Sarnón, de Noia, suliñan que está endemoñado e porfían en desestimar a súa reconstrución. Alucinade co que conta Pedro Lorenzo:
“Dize este testigo quel dicho castillo es roto y alto e que es cosa catiba e de muy biejas paredes secas y que nadie no osa bibir en el a mas de veinte años y tanbien porque anda en el diablo que hespanta las gentes que en el hestan y quieren dormir porque tanbien a este testigo estando en el una noche se le paro delante una vision grande y espantosa y se asio con este testigo a los braços y fue para echarlo a una escalera abaxo hasta queste testigo ubo la puerta y se fuera del y aun despues otra bez estando este estigo junto del le hizo otro hespanto y a otros que en el dicho an estado a sido quexar de hespantos que en el le an caesçido e dize este testigo que le paresçe quel dicho castillo por ser tal qual dicho tiene, hera y fue mexor dejar caerlo que no corregirlo ni adresçarlo”
Esta declaración de Pedro Lorenzo é excepcional: será a única referencia fantástica (que eu teña localizado) no Pleito Tabera Fonseca e un auténtico antecedente das lendas dos castelos dos séculos XIX e da época do romantismo. Pero fala dalgo máis: do antigo espazo feudal no que se cometeron terribles crímenes, roubos, secuestros, presérvase na memoria a través da existencia dos hespantos que botan fóra aos homes que alí tentan durmir.
A casa bóta de menos ao seu señor; a casa segue a ser, en certo xeito, o seu temible e sanguinario propietario, García Martínez de Barbeira, quen “bebia co Conde de Altamira” e, polo tanto, era o seu socio, bebía con el. Cando Martínez de Barbeira morre, o antigo dominio sen lei dos cabaleiros do Reino de Galicia esmorece, será a casa, que se desfai día tras día no alto da penedía, quen lembre ao seu señor.
En Quindous, despedindo o outono, sentimos renxer de xeito demasiado harmónico as trabes de carballo montesío cando marchabamos costa arriba. Se cadra a propia casa teimaba por non esquencer a memoria de tempos dourados, nos que daba refuxio ao viaxeiro na lareira no medio dos duros temporais de neve; nesta lareira o fístor había pasar noites enteiras tecendo relatos de palabras encadeadas. Se cadra as casas aprendan dos seus donos a non esquencer nunca o rostro do seu creador.
Fotos: Sole Felloza
Be First to Comment