No corazón do Xigante (I): a Casa da Xoana

Imos iniciar esta semana unha breve serie sobre un dos montes máis senlleiros de Galicia: o Pindo. Tivemos a fortuna, o domingo pasado, de percorrer as entrañas do monte -dun monte inzado de segredos- con membros da Asociación Monte Pindo Parque Natural: trátase dun grupo de activos veciños da zona, amantes desta montaña, que están a promover campañas e exercer presión para conseguir a declaración do Monte Pindo como parque natural. Estou certo que o van conseguir, tarde ou cedo. O cambio de goberno en Carnota (a quen pertence todo o monte), está pola labor de avanzar nesta dirección.

Durante once intensas horas, vimos tantas e tan fascinantes cousas que decidín separar as historias para darlle a cada unha o protagonismo que merece.

No ano 1745, o frade Martín Sarmiento, aos pés do Ézaro e do Monte Pindo, recibiu un relato dos veciños da zona, que consignou coa súa meticulosidade de viaxeiro apuntador. No alto de aqueles montes había restos de torres, de xardíns e calzadas…como un mundo desaparecido ou illado.

Hoxe sabemos que Martín Sarmiento non se trabucaba, ou non de todo. Cando menos, o Monte Pindo está cheo de relatos, lendas, restos arqueolóxicos, e moitos deles aínda sen casar entre eles. Entre eles, algo que lles sorprenderá aos lectores das Repúblicas de Homes Libres, e que veremos ao final da semana. É un enorme xigante xeolóxico, un tesouro de pedra sobre o Atlántico; con el acontece algo fascinante. Hai moitos montes da mesma ou máis dimensións, pero a característica do Pindo é a súa disposición labiríntica. A orografía de penedías e diaclasas multiplica a superficie, e fai que as historias humanas fiquen pegadas, como un imán, ás pedras.

Xilberto Caamaño, presidente da asociación, e Xosé lévannos polo Pindo, máis alá dos roteiros trazados. Desprazándonos por unha diaclasa, case voando sobre o mar, remontamos un pico secundario, ao norte da Moa. É o pico da Xoana. Subimos por unha acusadísima pendente, en zigzags breves, e por momentos, cunha pendente case vertical. O peito tira, pero o lugar compensa o esforzo.

A montaña está furada de estremo a estremo! Estamos na Casa da Xoana, unha cova natural que atravesa o interior da montaña e sae para o outro lado. Con temporal, aquel túnel incribel exerce como unha succionadora dos ventos. Xilberto Caamaño fálame dunha muller á que levaron de pequena a quitarlle o aire aló. “Era como unha catedral”, dicía rememorando a vella. No se enganaba en absoluto. A bóveda elévase varios metros por riba de nós. O que vedes pequeno na foto en realidade é dunhas dimensións enormes.

Xilberto cóntanos unha historia impresionante: o do lugar de reunión das bruxas.

O propio nome é mítico: esa Xoana recórdanos moito ás Xanas, presentes no folclore galego, esa sorte de mouras. Xoanas e Bruxas. Sole sinálame a cova e todo o que a rodea. “As covas de bruxas sempre teñen esa forma, unha forma que recorda a algo moi concreto”, dime ela. Volvo a examinar o paredón e a cova, e dáme a risa. É coma un test de Köch, si, pero diaño, ten razón! Feminidade en estado puro.

Ao carón da porta, un tenue petróglifo cruciforme, no que os brazos están unidos por un semicírculo, está perfectamente aliñado no eixo Oeste-Este, rubricando a sacralidade deste incrible lugar, unha porta entre o mar e a terra, entre os dous mundos, sexan cales foran. É difícil non sobrecollerse, non deixarse levar por este lugar. A pantasma dunha aguia real parece voar sobre nós.

E seguimos andando polo Pindo.