Tras o ouro dos mouros (III): O calador de tesouros

Last updated on 2 / Agosto/ 2011

Así que velaquí estamos. Un val solitario. Un val tan solitario que sabemos -literalmente- cando pasou por alí unha persoa porque o percibes sobre o terreo. E, nun estremo, un gran petróglifo con alomenos 42 pegadas, representadas de xeito insistente sobre tres pedras, ao carón dunha antiga explotación mineira.

Hai un problema.

Non son as únicas.

Imos antes poñernos en situación sobre o lugar.

Este sector da serra do Barbanza ficou, nos últimos anos, fóra dos plans eólicos, fóra das pistas, do aproveitamento forestal e da curiosidade humana. Nunca debeu ser lugar de paso -e sabémolo, sobre todo, porque non vas ver megalitos aquí. Debido ao accidentado que é, non compensaba pasar por aquí agás que non viñeras a propósito. E a que ías vir a propósito aquí? Podías ser un pastor e levar ao gando a pastar (non hai moito), pero se eras un viaxeiro evitabas este lugar. Os camiños naturais (e históricos) de acceso na serra eran estes:

O círculo vermello era a Portela, unha antiga confluencia de camiños da que partía o Camiño Real cara Noia, ese famoso que vai entre dólmenes e mámoas. O camiño da dereita, é o outro camiño tradicional, o que ascendía á serra a través do castelo de Vitres. A posición de toda esta área, co petróglifo no centro, (círculo branco) era periférica. Aquí acontece un cambio que detectamos a través das ortofotos do vóo do Exército americano do ano 56, que é a creación de camiños de acceso a unha serie de minas de wolframio nas proximidades de Mosquete, que se completan con outras infraestruturas mineiras. Todas elas están na base destes outeiros, non no seu interior.

Sen embargo, a foto americana revela a existencia dunha vía de entrada de certas dimensións cara a área da mina do Outeiro dos Corvos:

En azul están as vías de acceso á mina de Outeiro dos Corvos, como unha prolongación das pistas que conducían a todas as galerías e túneles baixo este macizo. Se observades, á esquerda desta vía os camiños de subida redúcense e fanse máis pequenos. O mineral non sube, descéndese á ría. Quédense con isto. O círculo negro revélanos a intensa actividade de remoción na área da veta estañífera do Outeiro dos Corvos. O círculo branco, coma sempre, é o petróglifo. En perspectiva, a cousa é así:

É doado observar unha cousa: non se pode atallar polo medio e medio. As pistas van rodeando o lugar pero non entran. O que aquí vedes simulado en 3D en realidade é un murallón de pedra que aílla a esta zona polo sur e polo este tanto dos vales de abaixo da serra como do propio acceso á serra. É un territorio aillado, de difícil acceso, con condicións orográficas moi complicadas, no que os mínimos camiños que houbo aproveitan valgadas naturais tamén bastante incómodas, cheas de penedos.

Dito doutro xeito, é un territorio que en si mesmo parece unha fortaleza.

Imos ir un pouco máis aló.

Imaxinemos que esta mina, que daba estaño e ouro, empregábase desde moito antes. Na Idade Media. Na época romana. Na Prehistoria. Por onde entrariamos? O mineral sempre baixa.

O acceso lóxico é pola antiquísima calzada de Vitres. Estamos falando dunha auténtica obra de enxeñaría. Empedrada, diferénciase claramente dos camiños tradicionais porque non procura a vía máis doada para desprazarse, senón a máis rápida e eficaz, creando dúas incribles voltas para ascender polo monte do Sino antes de enfiar as ruínas misteriosas do castelo de Vitres, coma nos Codos do Larouco ou nos de Belesar. É dicir, aí hai traballiño colectivo máis alá dunha simple reparación.

O interesante é ver como esa vía de Vitres ascende de xeito tan radical por esa pendente, creando uns zigzag de vertixe e construíndo directamente a vía case no baleiro.

Con independencia da data da última reparación, por alí pareceu ir o camiño orixinal que ascendía á serra. Só a serra? Non. Ese camiño tamén se internaba nos vales mineiros. Observade o círculo branco na zona de subida que se corresponde coa foto americana do 56:

O interesante é que ese camiño que se ve tan ben, ascender pola ladeira, faino cun desnivel absolutamente criminal. Hoxe está todo cuberto de maleza e é impracticable. Pero no seu tempo debeu ser un eixo principal desta calzada.

Saben que hai aí. Nese desvío da calzada de Vitres cara o interior dos vales mineiros? Nunha beiriña mesma da estrada? Próxima ao lugar no que caen os últimos raios de sol da calzada?

Foto: Juan Manuel Ríos

No carón da calzada, na zona na que esta se desvía do itinerario cara o castelo e se interna nos vales mineiros, hai tres podomorfos. Estes dous unidos e outro nunha pena un pouco máis adiante. Estes podomorfos coñécense como As Pasadas da Moura, en Mosquete. “Deixounos unha moura que levaba un penedo na cabeza e na outra man ía facendo filloas”, cóntase en Mosquete como proba de habilidade mítica da moura. Carlos Collazo e máis eu achegámonos ao solpor ata a Calzada de Vitres. O sol do verán, que rebota oblicuo contra o granito, converte as pedras nunha paisaxe enrugada. Pero non a damos visto estas pegadas. Están aí, coñecemos ben a súa localización, eu cheguei a velas nalgunha visita a Vitres, pero non as damos localizado. Así as retratou Juan Manuel Ríos no seu libro Boiro, concejo gallego, hai practicamente tres décadas, cando el e os seus amigos camiñaron Boiro enteiro fascinados por un pasado a medias histórico e a medias mitolóxico.

Pero o sorprendente é que o que antes parecía illado agora parece conectarse. Estamos coas vellas de Mosquete, que nos falan de que baixo a súa aldea -xusto baixo un alpendre dunha das vellas- hai unha grade de ouro que un día unha cabra desencantará. Ao chegar a casa, observo a apariencia de Mosquete desde o aire. “É un castro”, penso. O vindeiro día que paso con Mosquete sento coas vellas mentres baixan as cabras de Vitres, guiadas polos cans pastores.

-E como lle chaman a esas leiras de aí? -pregúntolles.
-As Leiras de Tras do Castro -contestan elas.

Dáme a risa. Mosquete, antigo castro sen catalogar, cabo do camiño que descende do castelo de Vitres. Xusto embaixo está o Chan de Reis, unha planicie de topónimo estraño. E nel, o Outeiro do Corvo, un espectacular penedo. Xa estamos cos Corvos do demo. “Alí vivían os mouros”, dinme as vellas de Runs, “e de pequenas, cando iamos co gando aló, estaba todo cheo de cunchas”. Hoxendía non recoñeces hábitat no Outeiro dos Corvos, pero alí hai algo agachado. Algo que non damos atopado. Isto:

Un terceiro petróglifo, esta vez co motivos, inmediato tamén ao camiño de ascenso ata Mosquete. A foto tamén é de Juan Manuel Ríos porque este petróglifo está desaparecido. Pero non calquera tipo de desaparición. Este petróglifo está agachado por un buscador de tesouros, que interpretara na lista de tesouros do Ciprianillo que baixo esta pedra había ouro e tapouna para despistar a outros buscadores acompañados do perigoso libro de San Cibrán. O Ouro dos Mouros. Hoxe a pedra está tapada e baixo unha chea de vexetación, agardando a revelación da Mouramia. Dous homes, agora mesmo, amigos desde a infancia, remexen nos recordos. “Sabemos onde está”, tranquilízanme por teléfono.

-Pero non mirarán no Ciprianillo, non?

As gargalladas escóitanse lonxe. Seguro que entre os penedos do Outeiro dos Corvos.

-Non somos caladores de tesouros -dime un deles.

Aínda que formalmente hai diferencias evidentes entre as pegadas do Outeiro dos Corvos, en relación ás de Vitres e a estas do Chan de Reis, a presenza tan reiterada de petróglifos de pés non só é estraña, senón que parece responder a algún tipo de cuestión cultural. Todos están agrupados nunha vía tradicional, chamada nalgunhas aldeas a Vía Sacramental ou o Camiño da Mesta, que nos leva montaña arriba, ata o corazón do mineral. Os de arriba e os de abaixo non parecen da mesma época, nin do mesmo estilo, aínda que os de abaixo si entre eles, e a proximidade a recintos da Idade do Ferro ou romanos é chamativa. Sobre todo porque algún deles, coma o de Runs ten unha ubicación moi estraña: está no medio dos prados, cando os patróns de fortificación castrexos no Barbanza son ben distintos.

Para entendernos, señores:

Que quere dicir isto? Cara onde nos leva? É todo independente entre si e é o século XXI o que nos está enfiando ou elementos ou todo cobra un sentido estraño? Foi a calzada de Vitres construída para entrar na serra, ou ao mellor para entrar no val mineiro? Cando?

Faltan unha última variable. Unha variable sorprendente que nos achegará unha dimensión nova de todo este espazo. Mirade estas imaxes aéreas e, os máis sagaces, percibirán que se cadra, falte algún elemento, algún elemento lóxico nesta cábala na que estamos introducidos. Un elemento necesario, pero que non figura agora.

Cando nos dimos de narices contra el, un día fresco da primavera, sentámonos, ficamos en silencio, e cismamos, cismamos abraiados.

Mañá rematamos o Ouro dos Mouros. E coñeceremos ese último elemento que se engade ao puzzle.