A memoria do mundo

Unha vez, no Louvre, fiquei quieto diante do Escriba Sentado. Estaba nunha das partes menos percorridas do museo parisino, a onde a xente non chega por cansazo. Alí, entre as marabillas sumerias, exipcias e asirias, fiquei parado. Supoño que era máis o cansanzo que a concentración. Fiquei mirando ao Escriba Sentado, case crendo que dialogaba con el. De súpeto escoitei uns bocinazos de furgoneta e a un tipo berrando abaixo. O cristal simbólico que nos aillaba ao Escriba e máis a min crebouse.

De súpeto dinme de conta de que todos aqueles tesouros distaban a penas uns metros do caos circulatorio de París na hora punta de saída das oficinas. Había algo contradictorio e turbulento nesta cuestión: desta banda do groso (pero non tanto) muro do Louvre, estaba depositada unha significativa parte da nosa memoria como especie, de pezas brillantes desde moitos puntos de vista, de auténticas marabillas físicas e culturais acadadas pola nosa especie. Da outra banda, aló embaixo (pero non moi lonxe) ficaba a outra característica do noso ser: o someternos a unha rutina diaria e entrar nunha cadea de produción. A memoria do mundo antollouseme tremendamente fráxil e vulnerable. Hammurabi ao carón do tubo de escape dunha furgoneta diesel chea de pescada.

Vin o Codex Calixtinus en persoa dúas veces. As dúas foi a distancia, coa distancia interposta que colocaba José María Díaz entre as persoas e o Libro. Hoxe tivemos un día celérico cubrindo esta información, pero tamén descartando moitos datos, tentando outorgarlle un sentido a todo isto, que non o ten. Non lles quero falar exactamente do roubo, senón doutra cousa.

Traballando nun pequeno infográfico para explicar o contido do libro que podes consultar aquí, abrín algunha das traducións que tiñamos no traballo, e o primeiro, o primeiro de todo que lin impactoume. Pónseche a pel de galiña.

Está na carta inicial -falsamente atribuída ao papa Calixto II- coa que o autor do libro quere xustificar a pertinencia da súa escrita e o seu valor. O libro que sobrevive a todos os males porque está chamado pola divinidade a permanecer, porque o seu contido é revelado e non debe desaparecer: en si mesmo está contida a salvación na mentalidade medieval. Coma o libro de Kells, que escapou das gadoupas vikingas, o Liber Sancti Iacobi daba corpo a un mito que habería durar un milenio. Así decidín abrir o gráfico.

Hai algo moi humano en construír algo para o futuro, pero tamén, radicalmente humano, en facelo desaparecer. Entre os que aspiran a ficar e os que aspiran a borrar non hai unha distancia excesiva. Ás veces están porta con porta. O deán da catedral dixo hoxe na rolda de prensa: “coidamos deste libro durante 800 anos”. E un non sabe se era xustificación, cansazo ou laio. Aínda que el non fora consciente de tal cousa, antollouseme que esa frase cansa era un diálogo con ese inicio do libro antes mencionado, co libro que sobreviviu todos os males do mundo porque alguén o quixo así. Ata hoxe. Que fráxil é a nosa memoria.

10 Comments

  1. david
    8 / Xullo/ 2011

    No caso de José María é a constatación da súa lealdade, que sudeda isto é cruel para todos, pero para el ten que ser moi moi triste despois de tantos anos de traballo entregados ao arquivo; as ampliacións continuas a innovación pausada e constante; a preocupación por deixar un mellor legado e a procura da persoa indicada para continualo, etc. Aprecio a intelixencia desa última frase, un tanto kavafiana, pero as dúas primeiras palabras parécenme inxustas nesta persoa en concreto. Se non se laia é por pura discreción, porque é inútil e pola conciencia de que é, dalgunha maneira, unha falta de respeto a tanta xente como o está pasando mal hoxe.

    Polo demais o post é moi fermoso. Eu sentín algo moi semellante, moi intenso, moi duro, cando erguín a vista e mirei aí diante miñaa uns metros o Partenón roto, coa beleza dun ser agoniante, maxestuoso no medio da destrucción e do ruído do mundo.

  2. Giannini
    8 / Xullo/ 2011

    Xa que falamos do que cada quen sinte eu tamén me poño na pel de D. José María e dos traballadores do arquivo, aposto que alleos ao hurto –non diría o mesmo doutro persoal da Catedral– e tamén sinto un escalofrío. No caso do arquiveiro disque tivo algún problema de saúde ao constatar a falla. Téñeno que estar a pasar ben mal. A miña solidariedade con eles.

  3. Giannini
    8 / Xullo/ 2011

    Enviei antes un comentario e agora non aparece non sei porque. En calquera caso, vaia desde aquí a miña solidariedade con D. José María e mais traballadores do ACS.

  4. 8 / Xullo/ 2011

    Eu estou totalmente de acordo co apoio aos traballadores do ACS. Débeno estar pasando tremendamente mal. Coa miña última frase referíame a unha virada do mundo: se cadra estes anteriores 800 anos fosen distintos. Somos moitos os que pensamos que nestes momentos hai que repasar a situación na que se atopan os bens mobles que gardan a memoria do país e ver de como protexelos mellor.

    E cando escoito que son da Igrexa -como de feito o son- non podo menos que pensar na cantidade de trigo e centeo e sardiñas que deberon colleitar os nosos anónimos vellos todos para pagar esas xoias. Xa sei que a touro pasado a todos se nos ocorren medidas de seguridade, pero veño dicindo isto -eu e moitos- desde hai ben tempo.

  5. david
    8 / Xullo/ 2011

    estou de acordo co que dis Manuel, é imprescindible, pero sospeito que para iso é precisa unha “idea” de país, lucidez, coñecemento e xenerosidade, e iso só parcialmente se ve por aí, ciscado
    800, dan certa vertixe esa cifra e o “punto de xiro” dos tempos que vivimos;
    por outra parte penso cál é a nosa fundación: qué estamos a construír, texto, obra, música, pensamento, que teña esa proxección temporal; e non sabería dicilo (supoño que ningunha época o sabe)
    e penso nos dispendios que pagamos cos nosos centeos, trigos e sardiñas actuais: esas obras das que falaches o outro día
    abraço

  6. candepalleiro
    8 / Xullo/ 2011

    Moito antes deste desafortunado suceso, tiña falado moitas veces con compañeiros e amigos sobre o estado de abandono do noso monumento máis senlleiro, simbólico e universal: a Catedral de Santiago. Abandono en moitos aspectos: seguridade, conservación, escurantismo, divulgación,…

    Máis alá de pedir responsabilidades, -que tamén…-, cómpre iniciar unha reflexión sobre QUENES e CÓMO deben protexer e xestionar O NOSO PATRIMONIO

  7. Luis
    9 / Xullo/ 2011

    Unha das constantes na Historia é a tendencia por parte do poder non só de conservar os grandes monumentos do pasado, senón -na medida do posible- superalos.
    E moi a miúdo, este ponto conduce a que os “neo-monumentos” se leven os cartos, coidados e atención que deberían levar os vellos.
    É un xeito como outro calquera de reescribir o pasado. E de (intentar) deixar pegada na Historia.

    Sen ánimo de facer demagoxia (ou si, quen sabe) sería interesante saber canto das nosas pérdidas patrimonias nos últimos anos se debe a que a atención (e os cartos) que debían ir destinados á súa protección, foron derivados a “eso” que está medrando nas aforas de Compostela. E que máis perdas nos ten preparado o futuro.
    Non importa. Teremos un gran container cultural que aparecerá nos libros de arquitectura que a xente “cool” pon de decoración enriba das mesas, que nos regalará exposición temporais e tal e cal….

  8. 9 / Xullo/ 2011

    Moitas grazas, Gracia, é unha honra!

  9. alvarez
    9 / Xullo/ 2011

    Perdon pola provocación pero simplemente digo o que creo evidente. Ainda que nos amole, non é o noso patrimonio. É patrimonio da Santa Madre Iglesia. Esa Iglesia que na nosa nación actua como un ente español e españolizador, sen complexos nen tonterias. O cal paréceme lexitimo e ate ben. Cada cal que asuma as suas responsabilidades. Probablemente teña moito que ver que os poucos galegos que consideramos a nosa terra como a nosa nación, de entre nos, poucos profesan e manteñen os ritos desa relixión, que por outra parte é ela un dos nosos alicerces nacionais, e eu diria, dos mais importantes. Non acontece o mesmo en Euskadi e moito menos en Catalunya e mesmo en Mallorca. So hai que visitar a suas igresas para ver en que idioma estan escritas as follas parroquias e fanse as misas. Ou que te cadre como a nos, visitar a Catedral de Lleida o día da burriquiña en plena misa maior, e escoitar en catalan o bispo, cousa que nos nosos mellores soños veremos nesta a nosa terra.
    Decia creo que Villares, como bastante razón, que o Códice é a nosa carta fundacional. ¿E unha nación deixa semellante libro nesas condición nas que estaba?¿A nunha institución que pleitea contra toda a nación e gaña como foi no asunto de Bonaval?.¿Creédes que se de verdade algo lle importara o libro, o gardarían con ese desleixo?¿Ou se o libro fora realmente importante para esa ESPAÑA a que tanto lle rezan estaría nesas condicions?
    Pero todos contentos, parece ser según aqui leo que o tal D. Jose María é un bo home e esta moi disgutado…..

Deixa unha resposta

O teu enderezo electrónico non se publicará