Last updated on 11 / Abril/ 2011
Á beira dunha fermosa corredoira, antigo camiño real, que remonta as ladeiras do concello de Pereiro de Aguiar despois de atravesar o río Miño, hai un minúsculo abrigo, nun lugar coñecido como Portocarro. Nunha gran laxe, sobre o abrigo, aínda que non é doada de ver de primeiras para que non está acostumado a espreitar nas pedras, está escrita unha misteriosa inscrición [localización]. Dela ocupáronse cando menos catro eminencias do pasado do país: desde Ferro Couselo, ata Luís Monteagudo, Miguel Romaní ou Rodríguez Colmenero. E non é para menos.
A inscrición representa un enigma: para moitos deles a inscrición podería datar dos tempos da conquista romana de Galicia. Aquela pedra contén dúas palabras en diferentes liñas: SICENATA PACATA. A tradución non é doada, porque o termo Sicenata non é latino e, desde logo, nunca apareceu na epigrafía romana; os autores coinciden, na súa maior parte, conque esta palabra, escrita nunha lingua posiblemente céltica (segundo Monteagudo), alude ao campo semántico de “Vencidos”, “Quedos”, “Conquistados”. A segunda parte da inscrición é máis doada: PACATA, Pacificados. O profesor Colmenero atopou, nunha visita, noutra das pedras deste abrigo, dous caracteres máis que interpreta, con moitas dúbidas, como parte dunha división de termo, como outras que aparecen na Gallaecia meridional, delimitando os territorios dos diferentes pobos castrexos, xa en época romana. Tanto Colmenero -gran especialista en epigrafía- como Monteagudo -outro monstro da epigrafía peninsular- coinciden en que a inscrición é de época romana. Monteagudo mesmo sinala que pode ser do século I a.C. Ou sexa, do tempo da conquista.
Non é doado recoñecer a pedra e a inscrición, así que gravamos un vídeo para que poidas ver onde está a inscrición e como se pode ler:
Os máis ousados teñen aludido á orixe deste termo. Estará referíndose, efectivamente, ao contexto das guerras entre galaicos e romanos? Os máis aventurados mesmo suxiren unha hipótese máis arroutada: estará aludindo ao Medulio? Para máis, xusto por riba da inscrición existe o topónimo castelo: sería parte das defensas castrexas?. Aló fumos buscar a fortificación, e aquí tes a localización do conxunto da inscrición e o castelo [localización], que completaremos nunha ulterior visita con outra pedra con inscricións da que nos falaron os veciños.
Non hai camiño hoxe para chegar ata o castelo, pero conseguimos chegar, entre a altísima maleza, ata el e confirmamos a existencia do sitio arqueolóxico: trátase dunha moi pequena fortaleza roqueira, baseada nunha penedía que conta cunha plataforma natural na zona superior. Alí localizamos as típicas marcas de asento de estruturas nas pedras, chanzos, pero a cronoloxía do lugar é totalmente imprecisa: non hai nel nada de cultura material que nos oriente sobre a súa época. Está cheo de lendas de mouros: un veciño falounos da existencia dunha gráfica “corrente de lume” por baixo do castelo. Se cadra, de seguir co modelo que estamos a traballar, esteamos a falar dun castelo altomedieval dos séculos VIII-X, destinado ao control do camiño real procedente do Miño. Pero, síntoo polos entusiastas, eu creo que de Medulio nada de nada, cando menos no sitio arqueolóxico inmediato á inscrición e segundo o que alí se atopa -no estado actual que sabemos das cousas. De todos modos, xa saben que eu son pouco amigo de ver Medulios por todas partes (aínda que estou convencido de que un día, coma quen non quere a cousa, aparecerá el soíño).
Agora ben, de que nos está a falar esta inscrición, se cadra bilingüe, para a que escolleron escribir nun idioma descoñecido -que ten toda a traza de ser o antigo galaico- a palabra Sicenata “Vencidos/Quedos” e pola contra en latín Pacata/”Pacificados”? Será contemporánea do castelo? Que historia hai detrás?
Déixovolo á vosa imaxinación.
Teño entendido que os arqueólogos e paleolingüistas deducen a época polo tipo de letra nas epigrafías. Polo que semella, a epigrafía éche máis grande neste caso do que acostumamos ver nun miliario, por exemplo, ou polo menos iso me pareceu a min.
Contemporanea dun castelo que puidera ser do VIII ao X? Quen sabe realmente cando morreu a lingua galaica prerromana, ou como e de que maneira se foi diluindo no romance.
“Pacata” tamén pode ser un nome de muller, e non creo que un romano escribise en bilingue no século I.
O escenario, Gallaecian Mist, pode ser de dous xeitos, ao meu ver. Os dous sitios arqueolóxicos teñen algo en común seguro: a proximidade ao camiño de Portocarro. Eu creo que non se poden entender, ningún dos dous, sen esa vía. Ese camiño pode ter orixes castrexas ou romanas, ou pode ser directamente medieval. Se o camiño é antigo, se cadra sexa a súa existencia o vínculo entre dous sitios de épocas distintas.
Todo parece indicar que tanto polos térmos empregados como polos trazos realizados, que a inscrición é moi, moi antiga. Eu son leigo absoluto nestes asuntos epigráficos, remítome ás fontes. A cuestión é se o castelo é tan antigo. Eu con iso teño as miñas reservas polo que xa teño dito, pero sabemos tan pouco certamente -e tense esbardallado tanto, sen datos reais- sobre as fortificacións de paso romanas, que ao mellor hai que retrotraer esta tipoloxía de castelo para atrás. Pero ata agora, eu non teño ningún dato real que mo faga pensar.
Optimista, sospeito que pacata é un termo bastante “técnico” para falar de pacificación, no mundo romano do cambio de era:
http://books.google.com/books?id=aC0LPWPteIkC&pg=PA30&lpg=PA30&dq=%22Gallaecia%22+provincia+%22pacata%22&source=bl&ots=a_NovLJomV&sig=bxrPGprA3GZDq09Y-IpCJFUWCzQ&hl=es&ei=REmdTYusNISChQfc-MSqBA&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=2&ved=0CCIQ6AEwAQ#v=onepage&q&f=false
…cando en epigrafía aparece o nome de alguén, adoita aparecer en contextos formais ben determinados: morte, ofrenda, etc., empregando fórmulas ben concretas. O de bilingüe non é tan raro nas inscricións da época. De feito, é bastante frecuente que ocorra iso, ou que se empreguen trazos latinos para escribir linguas indíxenas. A min é o que menos raro me parece de todo.
Sen embargo, iso non quita que a inscrición sexa moi estraña. Non parece, desde logo, un texto “formal”, unha rúbrica de final de conquista de algo. Teño visto unhas cantas inscricións de victoria romana, e son algo bastante traballado, no que figuran os responsables políticos e militares da acción, están en monumentos doutro tipo, a epigrafía está moito máis definida, etc. Eu estou convencido de que aquí hai algo bastante raro.
Sobre o tema da pervivencia da lingua castrexa, que fascinante cuestión. Algún arqueólogo opinaba hai pouco que a lingua castrexa tería desaparecido completamente nos primeiros cen ou cento cincuenta anos da conquista romana. Baseábase na afirmación de que practicamente xa non hai ningún indicio de linguas indíxenas na epigrafía para o século III d.C. Eu non puiden menos que recordar os actuais cementerios rurais de Galicia, cheos de lápidas en castelán.
Caro Manuel: Vejo que na segunda foto, aparecen petroglifos com forma de pés humàs. Estas formas estam estudadas por Marco Virxilio García da USC e relaciona-as com lugares que marcam limes entre tebras galaicas. E também estuda a súa definiçom coma lugares de acordos, pactos e entronizaçom de chefes ou reises. Os participes das ceremonias púnhan-se nesas marcas e desde alí desenvolviam eses actos. Sendo pois, lugares de grande respeito, cheios de simbolismo e maxia. Que melhor empraçamento para a rúbrica dum pacto de pacificaçom? Uma aperta e parabéns pelo teu trabalho!
Pois non reparara no que di Seném. Sobre os podomorfos e rituais de entronización tamén teñen escrito Pena Graña e sobre todo García Quintela. A verdade é que si tería o seu aquel, pero o de “Sicenata” nun pacto de pacificación ou foedus podería resultar cando menos ofensivo para os indixenas. Ainda con todo tampouco escoitei nunca falar de graffitis epigraficos coercitivos por parte das autoridades romanas… ainda que ao mellor estou deixando voar moito a imaxinación.
O que vou explicar agora é para axudar á imaxinación e aínda que son lingüista, espero que ninguén non me tome máis a serio do debido.
Unha boa hipótese -da que penso que parte a que se explica no texto- é que sexa un texto TOTALMENTE bilingüe, é dicir, que diga pacificados – pacificados. Por que? de alguén escribir un texto “bilingüe” non pond dous termos diferentes, porque deixaría entón de ser un texto bilingüe.
A que me lembra, sen cavilar moito, “sicenata” pola estructura do termo e sobre todo por conexións supostas pero con moi bo fundamento? e esta é unha suposición a posteriori… a este termo: SÍOCHÁNA.
Se alguén foi a Irlanda saberá que o nome da policía en gaélico é GARDA SÍOCHÁNA, literalmente, garda da paz. SÍOCHÁNA é paz en irlandés.
De ser un texto bilingüe, de ser certo que a lingua falada en temos da chegada romana era unha lingua céltica do tipo Q… e tendo en conta que un termo como PAZ en linguas non indoeuropeas do continente adoita ser de orixe latina (cfr. eúscara ou húngaro) polo que o termo irlandés ben podería ser patrimonial, escibir dúas veces PACIFICADOS ten moito sentido…
Que cada quen pense o que queira..
Simplemente por puntualizar: o que para min non ten sentido e que escribisen “vencidos e pacificados” senón que escribirían dúas veces, nas dúas linguas, o mesmo termo. Calquera sinal bilingüe ten ese principo, non vai por “saída” nunha lingua e “non entrada” na outra.
Sobre a desaparición da lingua pre-romana: non creo que sexa posíbel ter un dato exacto e que o proceso sería de fusión, diglosia e substitución. Eu apertaría moito e daríalle uns cinco séculos por dous motivos: son do parecer que non podía callar o priscilianismo sen un residuo “lingüístico” para adaptar como parte do cerimonial. Sospeito -intuición, non máis nada- que a loita contra as herexías destes séculos remataría coa reminente da lingua.
Outro dato fundamental: Maeloc. É un proceso ese que debería ser estudado a fondo, a chegada dos britonios.
Tamén son do parecer que, de procurarmos residuos desa lingua pre romana no galego actual, o léxico é o menos indicado. Estructuras particulares do galego-portugués poden ser máis atinadas.
Infelizmente non hai estudios serios -non hai persoas con coñecemento abondo de linguas célticas- que poidan realizar esa comparativa a serio e en profundidade pero eu enfocaría a procura por esa banda.
Anónimo, ideas moi suxestivas! Eu tamén pensei mesmo se ese “pacata” nos está cegando e é algunha sorte de ‘falso amigo’. Podería ao mellor estar todo en prerromano?
Con respecto ás marcas nas pedras, creo que neste caso non podemos falar de podomorfos nin nada similar. A foto non é moi afortunada, pero o sitio estaba tan tupido de maleza e broza que era moi difícil sacar unha foto en perspectiva e, visto desde enriba, aplánase bastante. O perfil desas marcas na pedra en realidade sería así:
É dicir, son unha sorte de chanzos que permiten acceder á zona superior do penedo, que fai como unha plataforma elevada sobre a contorna. Hai algunha marca máis nese penedo. Agora ben, para que servía esa plataforma, aí xa entramos tamén no terreo da imaxinación. A min sóame á típica estrutura defensiva formada por rochas naturais que se alteran lixeiramente para facilitar o desprazamento entre as penedías.
Manuel,
eu vexoo así: o pacata é latino pero por parte de “bárbaros” que teñen un coñecemento do latín moi rudimentario: algo así como “pacificados” (o pax latino parece a raíz indubidábel) e un coñemento mellor da lingua “local”.
Por que? De ser romanos, cun coñecemento bo da lingua, daríanse máis á unha boa inscripción e a lingua dos “pacificados” sería irrelevante. Pola contra, de ser xentes que saben as dúas linguas, fas unha inscripción bilingüe.
Como dixen que é moi pouco evolucionada a miña hipótese é o de escribir por parte de xente “pouco” romanizada para xente “nada” romanizada.
O que non me cabe na cabeza é que haxa un sintagma do tipo “vencidos e pacificados” de aí que insista na repetición do mesmo concepto: pacificados.
Anónimo: nom lembro agora mas sei que há um estudo de um rigoroso professor bretom sobre o sustrato celta na nossa língua. Creo lembrar que compara sintaxe, morfologia, estruturas verbais, etc entre o galego-português e as línguas célticas. Penso que foi publicado em uma famosa revista bretoa.Buscarei a referência e comunico.
Ben, xa nos aclara Manuel que non son podomorfos, agora son chanzos… mmmmmmm, o primeiro que me ven á cabeza é unha pedra sacrificial como o que xa se esta dando en chamar “Trebopala” http://en.wikipedia.org/wiki/File:Capela_de_San_Miguel_Mosteiro_de_San_Salvador_de_Celanova.jpg . Ainda que os chanzos, certamente, non vos sei se foron moi traballados. Así pola brava e sen puñetera idea de lingüistica, paleolingüistica, etimoloxía etc vou a polo meu super-mega-chachi diccionario ilustrado de Gaélico de Edward Dwelly (Birlinn Ltd. Edición do 2001 – Edinburgh) e procura a palabriña máis asemellada que saia no mesmo. Por se servira dalgo e sen ánimo de liar o tema transcribo o que sae:
SIC, -E -EAN s.f. The prominence of the belly 2 Peritonium 3 The inner skin wich is next the viscera in animals (isto foi o que máis me chamou a atención)… e segue con algo da hernia e máis cousas polo semellante.
Ao mellor o anónimo lingüista, desculpando a miña arroutada, nos axuda un pouco con isto.
Oops, esquecía, o diccionario évos de gaélico escocés moderno.
“Algún arqueólogo opinaba hai pouco que a lingua castrexa tería desaparecido completamente nos primeiros cen ou cento cincuenta anos da conquista romana. Baseábase na afirmación de que practicamente xa non hai ningún indicio de linguas indíxenas na epigrafía para o século III d.C.”
Nom sei se será o mesmo arqueólogo que hai pouco foi a Oxford dizer que na Galiza nom perviveu nada do que havia antes da chegada dos romanos, e que inclusive nom havia prova nengumha de que aqui se falasse umha língua céltica antes da romanizaçom. Afirmaçons que fariam que qualquer historiador (sério) ou qualquer linguista botassem as maos à cabecinha… Afortunadamente, as cousas estám a mudar e o sentido comum (e a investigaçom com maiúsculas) vam-se impondo.
Polo demais, e depois de flipar muito com o que acabo de ler (que é umha autêntica passada!), parecem-me muito atinadas as observaçons de Anónimo, que creio que som umha boa via para interpretar a componhente socio-linguística da inscriçom.
Saúdos e parabéns polo teu trabalho!
Já lembro o trabalho a que me referia mais arriba:
OMNÈS, Robert (1999) (en francés). Le Substrat celtique en galicien et en castillan
Mais ao respeito em:
http://www.continuitas.org/textssubject.html#2.13
http://www.riograndedexuvia.com/Si%20el%20lusitano%20es%20vulgar%20latin%20provinciano%20bajoimperial.pdf
Avante !
http://www.celtiberia.net/articulo.asp?id=1921
“(…)pero el Mons Medullius acharíase segundo as afirmacións de Orosio, nas inmediacións do Miño [comentada con Raquel Casal García hai uns anos, en presencia do grupo de arqueoloxía da terra de Trasancos, de Fernando Alonso Romero e de Don Luis Monteagudo, unha atípica e misteriosa inscripción ourensán de Pereiro de Aguiar: SICENATA PACATA, considerando este autor entón a posibilidade dunha lectio “ vencida (forma pasiva *segenata dun hipotético vervo celta vencer *Seg- “victoreada, vencida”) e pacificada”; datándoa Monteagudo polo tipo de letra perto do s.I a.C., vendo todos a posibilidade remota dunha relación desta inscripción coas guerras de Augusto e có episodio de Medulio, quedouse de facer algún día un estudio da áreana que se ubica. No Anuario Brigantino (2000, p.75) nº22, escribe D. Luis Monteagudo nuns comentarios a traducción d¬¬¬¬¬o Edicto de Bembibre felizmente: “Quizá la única posible inscripción (de solo una palabra prelatina) sería bilingüe grabada nunha pena de Vilariño 2,5 kN Pereiro de Aguiar 7kNE Ourense: SICENATA PACATA “quieta, pacificada” caracteres datables quizá antes de Cristo; ie *sek “deixar, estar tranquilo;(…)”
Adiantouseme Breoghain co de Robert Omnès. Este lingüista bretón recentemente falecido apresentou un depoimento sobre o substrato céltico no galego no último congreso internacional da cultura celta en Ferrol (se non lembro mal no 98). Polo que sei, os seus estudos sobre este tema abranguen tamén os outros dous romances occidentais da península (Astur-leonés e castelán). O seu traballo centrabase na morfosintaxe da lingua máis que nos rasgos léxicos. Xusto o que bota en falta o noso amigo o lingüista anónimo. Mágoa que non haxa (até onde eu sei) nada publicado dos traballos deste home en Galiza.
Eu non é por cortar o rollo, e prométome autoinmolarme no altar de Lugh se me equivoco, pero o que hai no alto dese monte, no castelo sinalado, cando menos o que eu puiden ver, ten máis trazas de establecemento defensivo altomedieval (e xa levo visto uns cantos) que de santuario ou similar.
Tamén teño vistos uns cantos santuarios e pedras como as de Celanova e este castelo parece distinto: non ten carácter monumental claro, senón máis ben tremendamente funcional, e é moi habitual nos sitios arqueolóxicos desta época das Repúblicas de Homes Libres, pero tamén noutras fortificacións galegas ata o XV. Nada que ver co de Celanova, co de Armea, ou con Argeriz, ou con moitos outros que hai. Outra cousa é que digo isto con algunhas prevencións, claro. Aquelo era unha auténtica xungla, e ao mellor ao limpalo revélase outra cousa distinta. Pero en función do que vin (o da foto e unhas cantas marcas máis noutros sitios) a estrutura do recinto é máis ou menos clara e soa a pequena fortaleza. Iso non quere dicir que non poida retrotraerse a datación proposta: aínda estamos en cueiros en todo isto e, como non dispomos a penas de datos de escavacións, movémonos no ambiguo terreo da arqueoloxía comparada.
O que si teño claro é comentarvos o seguinte: non vos emocionedes co do Medulio, que esta fortaleza é pequenísima e a área na que se atopa, uns chans destes sobre o Miño, basicamente son indefendibles desde calquera punto de vista. Iso non quere dicir que a inscrición non aluda a unha situación bélica entre romanos e castrexos, ou entre castrexos e castrexos. Por iso é aínda máis intrigante. Quere dicir que non é preciso botar man do Medulio para que esa pedra sexa fascinante en si mesma. Que hai mundo alén do Medulio, vaia. :-)
Agora ben, a inscrición non está no lugar no que está (á beira do camiño, pero nunhas penedas moi especiais) por casualidade. E non adianto moito máis, pero creo que o feito de que estea por riba dunha coviña moi pequena tampouco é casual. Pero ata aquí podo falar…(por agora).
Dacordo Manolo. Eu colei o extracto em que se fala do Medúlio, nom por este feito mas polo da explicaçom ligüistica que lhe dam. Nisto hai que ter muito coidado e segundo os bons lingüistas que som os mais apropriados para opinar, nom só podemos lançar-nos a buscar similitudes ortográficas mas também fonéticas que nom sempre coincidem claro está. Como se pronunciaria SICENATA na altura????
Um abraço.
Un pracer participar neste interesante foro arredor deste tamén interesante pelouro gravado. Pouco podo aportar a este tema, mais o que unicamente quería dicir ao respeito, é que me chama a atención poderosamente o feito de que o termo “castrexo” teña tanta difusión, explícome. Sei que a meirande parte da arqueoloxía -especialmente galega, tamén portuguesa- tende a falar de “castrexos”, é certo si, mais iso non debe impedirnos reflexionar arredor da idoneidade do termo.
Entendendo “castrexo” como algo relativo a un “castro”, hoxe sabemos que castros hainos pola practica totalidade de Europa, acaso non era o habitante dun castro irlandés ou letón, castrexo tamén?, dificilmente o podemos negar. Máis aínda, podemos falar de “lingua castexa”?, eu penso que non resulta o termo máis apropiado pois a meirande parte dos habitantes dos castros europeos tiñan lingua, e ben diferentes moitos deles. Podemos falar de arte castrexa?, de novo a arte nos castros.. é dicir o termo castrexo non é cultural, e sendo puramente arqueolóxico é aplicable a todo aquilo “de castro”/”castrexo”.
Para que se me entenda, resultaría apropiado chamarlle aos habitantes de Atenas, Pérgamos ou Cnosos, “polisenses “, ou aos britanos ou galos “oppidarios” porque vivían en “oppidas”, sería acertado falar de lingua “oppidaria”?, modestamente son dos que pensan que non.
É por iso que digo -só con ánimo construtivo- que debemos empezar a chamar as cousas polo seu nome, e que cando falamos dos habitantes do castro de Borneiro, digamos “galaicos”, que cando falemos da “lingua castrexa” aludamos á “lingua galaica” e cando falemos de “estatuas castrexas” falemos de “estatuas galaicas” ou “galaico-romanas” se así fose preciso. O pobo que habitaba nos nosos castros, eran os galaicos.
Nada máis a dicir, e darche a noraboa Manuel, por este blog tan importante e tan relevante que tes, é unha xoia na rede.
Ya lo tengo, sicenata pacata = signata pacata, firmada la pacificación (escribiendo exageradamente la oclusiva sorda en posición implosiva)
O mejor, señalada o marcada la pacificación. Antes de que aparezca Moralejo a reñirme :D
Viçenzo, o que dis sobre o termo castrexo está cheo de razón; eu téñoo pensado moitas veces. A cuestión é a denominación. Os galaicos eran un pobo concreto de toda esta xentiña. Que facemos co resto? Ben sabemos que o nome que teñen era o que lle deron os romanos cando subiron Lusitania para arriba.
En todo caso, tampouco me importa denominalos galaicos. Interesante cuestión.
Andregoto, viva a imaxinación. Grazas por lanzar este tipo de propostas. Todas son ben valiosas e interesantísimas. E un pracer verte por aquí, por certo. Sigo tamén moito o teu blog, que é tamén unha fermosa xoia.
Breoghain,
coñezo o interesante artigo Omnès mais grazas pola referenza. O ideal sería tamén ter estudos das linguas Q e sobre todo comparativa das influencias morfosintácticas no inglés e no francés que o gaélico/galés e bretón tiveron respectivamente: por exemplo, no inglés de Irlanda é ben coñecida a tendencia a empregar reflexivos dun xeito “algo semellante” ao noso dativo de solidariedade, etc.
Sobre a pronuncia, iso xa entra na ciencia ficción por varios motivos e espero explicarme ben e non dar mazada:
realmente non sabemos en primeiro lugar como se pronunciaba o latín e como se diferenzaba o latín vulgar. Incluso sabendo aproximandamente como se pronunciaba o latín clásico (discutíbel afirmación) o latín vulgar debía ser moi diferente. Un exemplo práctico. Se alguén dentro de 50000 anos atopa restos escritos de galego da costa atlántica e ve o sintagma “o gato caza” e sabe como era a pronuncia estándar do galego, ni se lle pasaría pola cabeza que existe a gheada e o seseo.
Que problema adicional hai? Calquera de nos, se escoita unha canción nunha lingua que non coñece (gaélico, estonio ou serbio) e pretende transcribir o retrouso empregará o sistema de letras da lingua ou linguas que sabe. Para sons que non ten na súa lingua materna, aproximará ao que teña.
Como se pronunciaba sicenata pacata? pois dende xichenata pachata ate.. as combinacións son case infinitas, incluindo que o sistema vocálico do latín vulgar ben podería ser moi simple…
Anónimo, concordo contigo e desculpa por que quiçais o meu atrevimento ultrapassa o correto vindo de um leigo neste eido da epigrafia e lingüistica. Se “SICENATA” nom é latim haverá que buscar onde for que nos possa dar algum dado.
Lanço-me á piscina e vou zafer uma poposta de um leigo neste assunto:
SICENATA poderia ser um término híbrido indígena-latino??:
-“SICE” asemelha-se ao irish: “SIC”, inglês: “SHEIKH” que significa xeque (chefe de um território, comunidade, etc., de muçulmanos).
(Existem palavras nas línguas indoeuropeias similares para esse significado mas sem ter po que atender necessariamente aos muçulmanos. Ademais se a inscriçom é tam antígua nom teria nada a ver com o medioevo de convivência peninsular entre cristãos e muçulmanos no centro e sul peninsular)
-“NATA” poderia ser latim.
A traduçom de SICENATA PACATA poderia ser algo assim como “CHEFES NATIVOS” PACIFICADOS (comprados…)??? Ao Viriato já sabemos o que lhe passou…
Mas como diz Gago nom faz sentido que “SICENATA PACATA” seja acta romana para constatar um facto (nom observa a formalidade romana nestes casos)
Quiçais redigido para perpetuar na pedra o protesto contra os “caciques” galaicos (ou castrejos) que patuavam com os militares invasores do império??
(como os autocolantes actuais nas ruas da Galiza como protesto do pacto
banca-estado-chefia sindical) Ou nada faz sentido nisto??
Sei que nom sou de letras e que o meu atrevimento é maiusculo.
Só pido que os tomates nom estejam muito verdes…piedade !
Breoghain,
non hai que se disculpar de nada. Dixen anteriormente que -arriscandome e atrevendome- o síochána do irlandés moderno (paz) acae moi ben se falamos dun sintagma bilingüe: pacificados / pacificados.
Será como uma gravura (“pintada”) contra os traidores e vendidos a Roma mesmo no lugar da sua entronizaçom (coma lembra Senem polas pegadas, etc).
Grande tamanho das letras. Lugar de passo (perto relativamente de via romana?). A cova, o lugar como esconderijo para fugir dos romanos por parte de um grupo de insurgentes?!?. Na lusitânia Viriato foi vendido polos comprados. A cafeina provoca um atrevimento … ;)
Interesantisimo post e interesantisiomos os comentarios de todos os compañeiros, gracias Sr. Gago. Por facer un pouco de broma, o S
perdon a todos que non sei o que pasou,, quería dicir que o SICENATA PACATA, recordábame a min a aquel famoso parte de guerra do primeiro de abril que dicía aquelo de ” cautivo y desarmado”…
A min faciame moita ilusión que fora unha isncripción con unha ou 2 palabras en galaico ou galaico-lusitano ou texto bilingüe, cousa que non descartaría. Pero sen ánimo de desmerecer outras hipoteses aportadas aquí, e menos ainda a do grande mestre de indo-europeistas D. Luís Monteagudo, eu inclinome pola explicación máis sinxela que ao meu parecer á a aportada onte por Andregoto G.: “-… sicenata pacata = signata pacata, firmada la pacificación (escribiendo exageradamente la oclusiva sorda en posición implosiva)”.
A ver que nos depara a outra inscripción e se nos bota máis luz sobre o tema.
Gallaecian Mist, abofé pero por botar a imaxinación a andar… :)
Dacordo com Gallecian Mist, em princípio essa interpretaçom seria a mais acaida considerando muitos aspeitos.
Contudo, que intençom teria quem a gravou?? Semelha ser mais tosca que as romanas, nom?
“sîc” em latim significa “assim” o que assentaria esta interpretaçom de asinada->sinalada.
Señores, non podo máis que felicitarvos e agradecervos polo nivelón e a cordialidade da conversa que houbo por agora neste post. A verdade é que tamén me fixestes pensar. Como dicía, a inscrición non me parecía demasiado “formal” para falar dunha vitoria ou unha pacificación. Non me parecía demasiado “formal” se fora feita polo poder romano. Pero unha inscrición feita por indíxenas cambia o conto. Non podo menos que relacionala coa discreta inscrición a Iove (a Xúpiter) que está nunha pedriña de San Cibrán de Las, na que tamén estraña o mesmo: unha inscrición ao principal deus do panteón romano tallada con moita modestia, pero nun lugar (cabo da muralla e nunha segunda croa que os arqueólogos identifican como espazo sagrado) de especial significación na cosmovisión galaica. É dicir, nun contexto moi indíxena.
Outra vez volvo a contemporizar. É como cando colles as actas dunha comunidade de veciños ou unha comunidade de montes. Todos falan galego pero escríbenas en castelán e ás veces meten punteirolos lingüísticos derivados da diglosia. Estamos vendo aquí un ‘gastrapo’ galaico, unha escritura de aquela maneira do latín por parte dun castrexo que conta unha realidade castrexa? É tan divertido e interesante que me entusiasma.
E se non ten que ver co exército romano, con que pode ter que ver? Pode que esté falando da contienda entre dous grupos galegos. Os límites entre pobos seguiron existindo, e moi claramente, durante a romnaización. Non podemos trasladar a noción do Estado actual, nin interpretar a pax romana no sentido que lle damos actualmente á paz. A pax romana tiña que ver, sobre todo, con ‘non me toques os meus intereses’. E se é un ‘acordo’ ou unha ‘declaración’ entre pobos castrexos?
Ala, aquí vai a miña achega de imaxinación. Sinto non acompañarvos no debate, se continúa durante a fin de semana. Precisamente andarei polo país berce desta lingua ‘agastrapada’ :-)
Miguel, asegúrolle que eu tamén pensei o do parte do 39 pero non me atrevín a poñelo por escrito.
Cando lin este post, acordeime que nese mesmo lugar hai unha lenda. É a típica sobre a trabe de ouro e alcatrán, de pasadizos sumerxidos nas entrañas da Terra que levan a un castelo,e que a entrada dos pasadizos estaba marcada cunha extrana inscripción feita polos mouros. Canto terá de verdade a lenda? ;D
Un saudo
Pois creo que aí tes a entrada do pasadizo. ;-)
Efectivamente, cáseque non hai un curuto penedento no pais que no leve de serie unha versión da tradición furadora dos mouros. É abraiante.
Verdadeiramente hai unha porta cara o significado mais, como nos contos distes túneis, non acadamos o tesouro.
E pra entrambilicar mais a cousa veñen os mouros e deixan ven a vista o furo de Montefurado, no Sil, e algún outro por eí! Como pra dubidar de que se hai ise por que non vai haber os outros?!!
unha cousa quería comentar. Eu non descartaría que un castro relativamente modesto poidera ser un bastión de resistencia contra os romanos. Aracillum en Cantabria é así, non se descubreu polas dimensións do castro que é relativamente cativeiro senon por ter dous enormes campamentos romanos ó seu redor. Na meseta a resistencia facíase en grandes oppidas asediados pero no norde a xeografía é mais acorde para a resistencia estilo “guerra de guerrillas” e supoño que os núcleos de resistencia podian ser campamentos pequenos rodeados de xente na espesura dos montes (conocedores dos camiños e das rutas) que debían entrar e saír como lles daba a gana. O sábado vai falar o doutor Eduardo Peralta sobre Cantabria no congreso
Este doutor descubreu a maior parte dos escenarios das guerras cántabras e dende logo é unha autoridade absoluta na materia. A ver se nos fala de Aracillum (Espina del Gallego).
Javier, eu alí castro non vin ningún, cando menos na contorna inmediata da inscrición.
O que hai é un castelo de dimensións moi reducidas. Pero cando digo reducidas refírome a unha superficie útil de 25 metros cadrados -o salón comedor da miña casa- ou menos na plataforma inferior e pode que haxa uns 5-10 metros cadrados na zona superior. Todo isto tendo en conta moita broza.
A área non abriga ningunha condición natural para defensa, ao meu ver.
Que o Medulio está noutro lado, rediola! :-)
Muy buenas.
Es increíble lo que se habla del viejo Penedo con letras que perteneció a mi abuelo. En el está escrito SICENATA PACATA (zona de SICA pacificada). Haría referencia a una ciudad o poblado pacificado tras una revuelta. El gentilicio SICA hace referencia al nombre de esa zona del monte. Los de allí le llaman SICA DO BARRO. SICA podría hacer referencia al nombre del antiguo emplazamiento y DO BARRO por ser una zona donde se extraía barro adecuado para hacer cerámicas. Por detrás de esta piedra, hay mas inscripciones, una S una P y multitud de rayas. Si te pones de pies sobre la piedra tienes una fabulosa vista del río Miño que en esa zona se estrecha y dominas perfectamente toda la aldea de San Salvador de Vilariño, hoy aldea y antiguamente posiblemente un asentamiento indígena. Cabe pensar que pudiera ser un sitio de vigilancia o control de la zona. El camino real fue vía romana y va uniendo los monasterios, poblados e iglesias hasta la ciudad de Orense. Un poco mas arriba esta el Castelo o castillo de Moxal y según la leyenda local hay una beta de oro que va desde este Castelo hasta el Castelo de Marnel hoy en parte inundado por el río embalsado y límites ambos del pueblo de Vilariño. Cerca de esa zona ya en la ciudad de Orense, junto al río hay un área que le llaman Oira y se parece mucho a la palabra oro. Sin duda esa zona, al igual que otras río arriba debió de ser aurífera.
Según me contó mi abuelo, en ese monte había otras dos inscripciones o dibujos en la rocas, pero yo nunca las he encontrado.
Espero os haya gustado lo que os he contado sobre las historias del pueblo donde nació mi padre y que es también un poco mío.
Saludos.
siCEnata pacAta. (CE = que = g)
Si se contracta : “signata pacta”
En latin : “Acuerdos firmados”
SICENATA PACATA, recollido no pxom de Pereiro de Aguiar do 2000.
http://www.planeamentourbanistico.xunta.es/mapes/PEREIRODEAGUIAR/documents/0478CA001.pdf (páxina 5 de 5)
Sic e nata pacata ==> Latín
Sic – Así
e – de, indica pertenencia (femenino y ablativo)
nata – nacida
pacata – pacífica
Así de nacimiento pacífica