Conectando séculos na Festa dos Fachos de Castrolandín

Last updated on 28 / Xuño/ 2010

Comeza a Festa dos Fachos no castro de Castrolandín. Fotos: Sole

Se a BBC falara desta historia e deste lugar, o 23 de xuño pola noite, noite de San Xoán, aquí non cabería unha alma. Porque aquí, no castro de Castrolandín, no concello pontevedrés de Cuntis, realízase un dos máis fermosos rituais colectivos conservados en Galicia.

Conservado na memoria ancestral. Cando a maleza cubriu os antigos castros, perdeuse unha tradición que se debe remontar a datas moi remotas. Os labregos, na noite de San Xoán, subían aos castros, aos antigos castros abandonados, que tiñan nas comunidades campesiñas galegas novos usos simbólicos. Avós, pais e netos aprendían a prender os fachos e, cando a gran fogueira caía, prendían cos fachos ponliñas de piñeiro todo ao redor, e polo alto, da muralla do castro. A coroa víase na distancia como un anel de luz na noite do verán. Unha chamada á fortuna, ao coidado dos campos. O ritual facíase en moitas zonas de Galicia. Cando Castrolandín se comezou a recuperar, a áxil Fundación Terra Termarum recuperou a festa que contaban os seus avós. E con ela un dos espectáculos máis prodixiosos e emotivos da nosa cultura.

Pasamos esta noite de San Xoán en Castrolandín. Ao facelo, atravesamos pola noite parroquias e comarcas: o país enteiro está cheo de pesadas columnas de fume que marcan a topografía das familias e comunidades que se xuntan a compartir pan millo. O país arrecende a graxa de sardiña e a piña de piñeiro.

Cando todo comeza a acontecer aquí, na croa do castro, de súpeto síntome estrano. Fágome unha foto a min mesmo para mirarme, e non me recoñezo no aceno e nos ollos pequenos que teño. Ata que me decato do que pasa. Estou chorando. Chorando de emoción. Pero o lume sécame as bágoas nada máis saíren, que non chegan a escorregar pola pel. Choro sen chorar. Nunca tal me pasou. Supoño que é a sorpresa de sentir algo moi remoto que emerxe, que se remexe, que toda a vida estivera aí sen velo… Aquí está o vídeo que gravei resumindo todo o evento. Son tres minutos e medio. Recoméndovos de todo corazón que o vexades para entendelo un chisco máis.

A primeira sorpresa é o respecto escrupuloso da comunidade de veciños polo seu castro. A xente senta entre as casas, nos prados; nada cae ao chan, nada mancha nada. Cando prende a fogueira, duascentas ou trescentas persoas sentan no chan, mirando para o lume, na croa do castro, subidos ás murallas. Case non falan. Déixana queimar. E cando prenden nela os fachos, fanno con coidado, con atención. Collen aos nenos e lles ensinan a prender. Os nenos non o esquecerán na vida. Fanno en silencio. Unha música tenue percorre o castro.

Agás a CRTVG, que trae a Farruco a facer unha queimada vestido de algo, aquí non hai nada celtopop, nin hiperenxebrista, nin medievalista. Se mirades o vídeo, veredes a xente vestida como se fora dar o paseo dominical. Pero están aquí, prendendo fachos, disciplinados, nunha coreografía cultural, sen ensaio previo. Sole realizou unha magnífica reportaxe fotográfica que aquí podedes ver:

Farruco fai un esconxuro da queimada para a CRTVG. Será a única nota “celtopop” da noite

Os bolos preñados quentándose. Estaban impresionantes.

Os participantes pousan os fachos no lume para prendelos

Ao achegarse tapan a cara para protexérense da calor

Uns e máis outros achegan os fachos para prendelos

Na escuridade, a muralla do castro e a luz e o lume no seu interior. Pensamos no mundo pasado, cando tralas murallas estaba o refuixo, e a noite era patrimonio das bestas.