Signos do verán

Arroaces nunha ría galega. Foto: Cemma

Hai dúas fins de semana, durante o tradicional periodo de dous ou tres días coñecido noutras latitudes como “verán” e que aquí é un punto e coma entre as estacións chuviosas, collimos a piragua e desde a Pobra do Caramiñal fumos ata Palmeira beireando pedras, penedos e praias -que bonita é Palmeira desde o mar. Había calor, había sol, pero ¿sabedes que? Cando pasamos as caliñas máis fermosas da ría de Arousa, as que están entre a Punta Ostreira e os enigmáticos baixos de Calduario, baixo a Pedra da Moura, antes de Cabío, uniusenos unha mandiña duns seis ou sete arroaces. Esta xentiña acuática debía volver de Rianxo, onde é tradicional que baixen ao fondo da ría a limparlle a xouba aos mariñeiros da Guadalupe, que aceptan a convivencia sustentábel con estoicidade desde hai séculos; o golfiño está ausente da tradición oral mariñeira, que eu saiba, pero non por iso deixou de ser nunca aceptado con simpatía no ronsel das embarcacións arousáns.

De feito, era un marcador. Un marcador ecolóxico importantísimo nas vilas mariñeiras. As súas aletas ondulantes sobresaíndo o mar, xa o dicía Cornide, eran a alerta de que a sardiña entraba na ría; os golfiños baixaban seguindo os bancos ata Rianxo, se cadra desde a illa de Sálvora. Sempre os viamos botándose ao medio da ría á altura de Ribeira; unha noite, volvendo a vela desde O Grove ata a Pobra, coido que nolos atopamos a todos, encabalgando ardoras entre os dous illotes Ghidoiros, o Areoso e o Pedregoso e a gris illa de Rúa, como se estiveran posuídos dunha borracheira da lúa chea que había aquel día. E cando chegan os golfiños e a sardiña, chega o verán e a fartura do peixe azul, graxo, comido sobre o pan de broa. Os arroaces, as sardiñas, son o noso verán, por riba do sol ou a calor. Sentas co paraugas e eles camiñan diante do porto, como se nos quixeran dicir algo e o pensaran dúas veces. É o verán. E dá igual a temperatura que vaia fóra do mar. Os arroaces é o código que todo o mundo entende, por algunha enigmática razón. O mar non é só noso. Tamén é deles.

Os nosos arroaces arousáns, na calmada tarde, por veces mergullábanse e desaparecían. Non dixen nada por non asustar, pero un par de veces metín a man por baixo da piragua durante esas desaparicións. E unha nerviosa corrente de auga inesperada vindo de abaixo peinoume os dedos.