[lang_gl]Caza e chamáns na montaña de Tourón[/lang_gl][lang_es]Caza y chamanes en la montaña de Tourón[/lang_es]

touron_1.jpg
[lang_gl]Punto de partida do itinerario polo conxunto arqueolóxico de Tourón. Fotos: Sole

Cando aparcamos o coche na explanada inferior do complexo arqueolóxico da parroquia de Tourón, en Ponte Caldelas (Pontevedra), sen ter nin idea do que nos agardaba, apareceron un home coa súa filla de sete anos, subindo a valgada dun río cun cesto baleiro de setas.

-Nada, nin unha atopamos -díxonos.
-¿E logo que hai por aquí? -preguntámoslle.
-Uns petroglifos, disque, eu nunca estiven, só naquel de aquelas árbores -comentounos o home.

A meniña levantou un dedo como na clase.
-Eu si sei o que hai. Petroglifos. Alí e alí e alí e alí tamén.
-Ai, e viñeches co colexio? -preguntoulle o pai sorprendido.

A meniña sinalou puntos separados repartidos por unha rochosa aba dunha montaña que parecera ser deforestada. Ao amosalos, distinguimos uns postes vermellos repartidos ao longo da ladeira da montaña.

-Nese hai cerviños e naquel hai homes e neste espirais -continou a nena.

Non puiden evitar ser ago malo. Mirei para aquel pai que nin se interesara polo lugar (e, por suposto, en amosalo á súa filla) e lle comentei como quen non quere a cousa:

-Que marabilla que as novas xeracións vaian sabendo máis que nós, non é? Menos mal que están as escolas.

Ao pai debeulle dar un ataque de arrepentimento súbito e non lle gustou moito o meu comentario. Colleu á nena da man:

-Veña, neniña, imos subir a ver que é iso.

¿Que era iso? Máis ben, que non era. Nunca nas andainas por Galicia me sentira tan felizmente sorprendido cun proxecto de recuperación do patrimonio. Porque a comunidade de montes de Tourón cedera, preservando con xustiza e tino os seus dereitos comunais sobre as terras e os cursos de auga, toda unha ladeira da pedregosa montaña que lle dá sombra á parroquia, para que todo o mundo puidera ver o tesouro agochado entre toxos, eucaliptos e frouma. Un proxecto do concello de Ponte Caldelas financiado pola Xunta e o Plan PRODER estase a centrar en facer visible, visitable e comprensible esa valiosa paisaxe cultural.

Alí se poden ver uns espectaculares conxuntos de petroglifos que constitúen todo un dinámico conxunto narrativo sobre a vida do home da Prehistoria e a súa relación coa natureza. Unha auténtica paisaxe cultural. Porque nas pedras de Tourón están tatuadas escenas de caza, mandas de cervos berreando, homes cabalgando e mesmo algunha figura que lembra a representación dos chamáns ou dos bruxos. Varios dos conxuntos revisten gran parte das pedras con círculos, rectas que comunican espirais, auténticas neuronas de granito.

touron_2.jpg

touron_4.jpg

touron_5.jpg

Os técnicos deforestaron de eucalipto toda unha ladeira, aproveitaron os camiños previos para trazar un itinerario circular que permite ir visitando as estacións, e envolven as pedras con plataformas de madeira e marcos de interpretación que facilitan a contemplación gravados, atopalos nesa gran área e, ao mesmo tempo, non machacar o chan que rodea a estación. As estacións están localizadas con postes vermellos que fan doada a ubicación da ruta na distancia.

touron_1_2.jpg

O que lemos na pedra, eses animais urrando, correndo, movéndose en manda, se cadra foron observados neste lugar por os artistas que os representaron nas pedras. Xogando entre os tempos e os motivos artísticos, sutilmente os deseñadores do complexo insertaron unha pequena manda de cervos de ferro, a tamaño natural, próximos a un curso de auga, e que dialogan perfectamente coas imaxes que estás a ver.

touron_6.jpg

…e nós observámolas case con visión cazadora. A magnífica laxe que está na zona alta do complexo descúbrenos a un home -ten un enorme pene, coma os bruxos ou cazadores doutras pedras do complexo- asexando, armado, nun lateral da escena -seguro que agochado entre xestas ou buxos-, as ducias de cervos que o artista representou ao longo dunha gran laxe, con baixorrelevos de astas que se funden na pedra como rabuñazos. E estas pedras, no solpor, parecen estar vivas e animadas, parecen cheirar a suor animal e humano, a stress antes dunha carreira e unha lanza, a caras pintadas e bruxos que voan, músculos tensos, silencio que acocha o drama da morte e da supervivencia. Pareceume unha instantánea dunha escea, cotián e excepcional ao mesmo tempo, que acontecera, no mesmo lugar, hai catro mil anos. Temos o privilexio de que o granito do noso país contén o negativo fotográfico da historia. Está aí e non o sabemos apreciar.

touron_7.jpg

Os arqueólogos atoparon un poboado na zona inferior do complexo, aínda en excavación. Pero como con unha boa parte dos xacementos arqueolóxicos, Tourón segue vivo e dando sorpresas. Localizáronse 30 petroglifos máis, vintenove fóra da área valada do Complexo Arqueolóxico, pouco despois de inaugurarse.

Localización do complexo:


Visualizar o mapa ampliado

Hoxe percorrer os máis significativos conxuntos de Tourón é unha realidade, un enorme tesouro da comunidade aldeá que por sorte podemos visitar todos. Ao ver a magnífica posta en valor do conxunto, ocórreseme unha idea que paso a expoñer nos comentarios do post.[/lang_gl]

[lang_es]Cuando aparcamos el coche en la explanada inferior del complejo arqueológico de la parroquia de Tourón, en Ponte Caldelas (Pontevedra), sin tener ni idea de lo que nos esperaba, aparecieron un hombre con su hija de siete años y una cesta vacía de setas de la vaguada de un río.

-Nada, ni una seta encontramos -nos dijo.
-¿Pero qué hay aquí? -le preguntamos.
-Unos petroglifos, por lo visto, yo nunca estuve, sólo en aquel de allá abajo -nos comentó el hombre.

La niña levantó un dedo como en la clase.
-Yo sí sé lo que hay. Petroglifos. Allí y allí y allí y allí también.
-Ai, ¿y viniste con el colegio? -le preguntó el padre sorprendido.

La niña señaló puntos separados subiendo por una rocosa ladera de una montaña que había parecido ser deforestada. De pronto, distinguimos unos postes rojos repartidos al largo de la ladera de la montaña.

-En ese hay ciervitos y en aquel hay hombres y en este espirales -continou la niña.

No pude evitar ser ago malo. Miré para aquel padre que ni se había interesado por el lugar en el que andivera recogiendo setas y le comenté como de pasada:

-Desde luego, qué maravilla que las nuevas generaciones vayan sabiendo más que nosotros, no? Menos mal que están las escuelas.

Al padre le debió dar un ataque de arrepentimiento súbito y no le debió gustar mucho mi comentario. Cogió a la niña de la mano.

-A ver, neniña, vamos a subir a ver qué es eso.

¿Qué era eso? Más bien, qué no era. Nunca en las andaduras por Galicia me había sentido tan felizmente sorprendido con un proyecto de recuperación del patrimonio. Porque la comunidad de montes de Tourón había cedido, preservando con justicia y acierto sus derechos comunales sobre las tierras y los cursos de agua, toda una ladera de la pedregosa montaña que le da sombra a la parroquia, para que todo el mundo pudiese disfrutar el tesoro escondido entre tojos, eucaliptos y maleza. Allí se pueden ver unos espectaculares conjuntos de petroglifos que constituyen todo un dinámico conjunto narrativo sobre la vida del hombre de la Prehistoria y su relación con la naturaleza. Un auténtico paisaje cultural. Porque en las piedras de Tourón están tatuadas escenas de caza, manadas de ciervos berreando, hombres cabalgando e incluso alguna figura que recuerda la representación de los chamanes o de los brujos. Varios de los conjuntos revisten gran parte de las piedras con círculos, rectas que comunican espirales, auténticas neuronas de granito.

touron_2.jpg

touron_4.jpg

touron_5.jpg

Los técnicos deforestaron de eucalipto toda una ladera, aprovecharon los caminos previos para trazar un itinerario circular que permite ir visitando las estaciones, y envuelven las piedras con plataformas de madera y marcos de interpretación que facilitan acercarse a los grabados, encontrarlos en esa gran área y, al mismo tiempo, no machacar el suelo que rodea la estación. Las estaciones están localizadas con postes rojos que hacen fácil la ubicación de la ruta en la distancia.

touron_1_2.jpg

Lo que leemos en la piedra, esos animales urrando, corriendo, moviéndose en manada, a lo mejor fueron observados en este lugar por los artistas que los grabaron en el granito. Jugando entre los tiempos y los motivos artísticos, sutilmente los diseñadores del complejo insertaron una pequeña manada de ciervos de hierro, a tamaño natural, próximos a un curso de agua, y que dialogan perfectamente con las imágenes que estás viendo en la piedra.

touron_6.jpg

…y nosotros los observamos casi con visión cazadora. La magnífica losa que está en la zona alta del complejo nos permite observar a un hombre -tiene un enorme pene, como los magos o cazadores de otras piedras del complejo- acechando en un lateral las docenas de ciervos que el artista representó a lo largo de una gran piedra, con bajorrelieves de astas que se funden en la piedra como zarpazos. Y estas piedras, en el atardecer, parecen estar vivas y animadas, parecen oler el sudor animal y humano, el stress antes de una carrera y una lanza, la caras pintadas y magos que vuelan.

touron_7.jpg

Los arqueólogos encontraron un poblado en la zona inferior del complejo, aun en excavación. Pero como con una buena parte de los yacimientos arqueológicos, Tourón segue vivo y dando sorpresas. Se localizaron 30 petroglifos más, veintinueve fuera del área vallada del Complejo Arqueológico, poco después de inaugurarse.

Hoy recorrer los más significativos conjuntos de Tourón es una realidad, un enorme tesoro de la comunidad de Tourón que por suerte podemos visitar todos. Al ver la magnífica posta en valor del conjunto, se me ocurre una idea que paso a exponer en los comentarios del post. [/lang_es]

26 Comments

  1. 30 / Novembro/ 2007

    A miña idea é a seguinte:

    Xúntese aos veciños da parroquia de Tourón en Ponte Caldelas.

    Tráianse aos concelleiros de cultura/alcaldes máis túzaros en cuestións de Patrimonio de Galicia (haberá máis de douscentos?).

    Que os veciños de Tourón agarren pola orella esquerda aos concelleiros de Cultura e que os paseen a paso rápido sen soltarlla por todo o complexo ata o petroglifo que está na zona máis alta da montaña.

    Cando cheguen arriba, bérrenlle dentro da orella: “¿É posíbel ou non, paspán?“.

    Invítese logo aos Concelleiros de Cultura a cañas no bar da aldea para que non leven mala impresión de Ponte Caldelas.

  2. 30 / Novembro/ 2007

    Nota importante: o de falar de chamáns ou bruxos é unha licenza literaria. Hai unha figura interesantísima nunha pedra de Tourón, desgrazadamente imposíbel de sacar ben nunha foto, e que representa un motivo bastante curioso: un home con enormes mans ou alas con plumas, e unha cabeza cunha aureola ao redor e un gran falo. Son motivos recurrentes nas representacións prehistóricas de bruxos, pero eu non son especialista, e supoño que os expertos poderán opinar mellor ao respecto.

  3. 30 / Novembro/ 2007

    Supoño que é en Ponte-Caldelas, non? É que se collo o coche camiño de Castro Caldelas vou rematar moi lonxe do desexado… (é broma, só qu escrebeches un par de veces “Castro” en vez de “Ponte”). Outro lugar que anotar para visita fotográfica… a axenda comeza a estar moi chea…

  4. 30 / Novembro/ 2007

    Glubs! É certo, vaia lapsus, xa está modificado e correcto. Podíache mandar ao quinto piñeiro.

    A min xa me ten pasado. Tiñamos que ir a Castro de Rei, e acabamos no Castro de Rei de Lemos, no canto do Castro de Rei da Terra Cha. Unhas ducias de quilómetros de nada…

  5. 1 / Decembro/ 2007

    Fermosa idea.

  6. 1 / Decembro/ 2007

    Moi interesante!

  7. 1 / Decembro/ 2007

    No sabía que hubiese petroglifos en esa zona y lo realmente maravilloso, es que en los colegios, eduquen a los niños en el conocimiento de las riquezas gallegas. En mi época, ni se nombraban.
    Todo un cambio en beneficio de Galicia.
    Gente como tu, debería haber mas p0r el munco.
    Difundir la cultura gallega, nuestros “tesorsos”, debería ser obligado en todos los colegios, pero ya se sabe…
    Nosotros, contamos con “Capitulo 0”, para que nos vaya informando de todo lo que deberíamos saber y aún no sabemos.
    Como siempre:
    Gracias.

  8. 1 / Decembro/ 2007

    No sabía que hubiese petroglifos en esa zona y lo realmente maravilloso, es que en los colegios, eduquen a los niños en el conocimiento de las riquezas gallegas. En mi época, ni se nombraban.
    Todo un cambio en beneficio de Galicia.
    Gente como tu, debería haber mas p0r el mundo.
    Difundir la cultura gallega, nuestros “tesorsos”, debería ser obligado en todos los colegios, pero ya se sabe…
    Nosotros, contamos con “Capitulo 0”, para que nos vaya informando de todo lo que deberíamos saber y aún no sabemos.
    Como siempre:
    Gracias.

  9. 2 / Decembro/ 2007

    Elena, toda esa zona é un auténtico museo ao aire libre de petroglifos. Alégrome de que che resulte interesante!

  10. 5 / Decembro/ 2007

    interesantisima Ruta :) un saudo

  11. 6 / Decembro/ 2007

    Os últimos comments non mos aceptou, así que non vou escribir moito (para variar).

    Como sabes, a hipótese do chamanismo está moi de moda desde mediados dos 90. Por unha vez (xa me coñeces) son dos que lle da bastante crédito, aínda que con reservas. Mágoa non ver esa imaxe que comentas.

  12. 7 / Decembro/ 2007

    Gourmet, creo que podo solucionar ese problema, tirando e estirando dunha impresión que estaba nunha esquina dunha foto do centro de interpretación. Aínda que a imaxe q vas ver está distorsionada para facilitar a visión, máis o u menos é así.

    :-)

  13. 11 / Decembro/ 2007

    Impresionante. Precioso (como o conta, axuda). Qué gañas de ir aló.

    Eu cada vez que entro neste bló saio con ganas de comer, de viaxar… Qué perigo

    Saúdos.

  14. Xaime ...
    7 / Xaneiro/ 2008

    En ese mismo pobo, Touron, hai indicios de un castro da epoca dos petroglifos, mais ou menos …..

  15. 7 / Xaneiro/ 2008

    Si, Xaime, creo que se chama a Cidá ou a Cividade, non?

  16. Xaime ...
    10 / Xaneiro/ 2008

    Si, e a Cidade. Vexo que estas moi posto en este tema. Non seras dos arredores…????
    Tes mais informacion sobre os petroglifos de Touron…????

    Saudos………………

  17. 10 / Xaneiro/ 2008

    Lamentablemente teño moi pouca información científica, pero seguramente hai algunhas publicacións e artigos en revistas científicas sobre eles.

    A verdade é que coñecín os petroglifos de Touron por casualidade, porque eu son do Barbanza. Ía pola estrada de Castro Caldelas, camiño da Lama, e vin un indicador cara o “complexo arqueolóxico de Tourón”….e aí comezou a historia. Unha mágoa que non sexa máis coñecido fóra: paga moito a pena.

  18. Xaime ...
    28 / Xaneiro/ 2008

    Me alegro de que gostaran.
    Hay que ter en conta, que o parque arqueoloxico leva como tal, soio un ano, aprosimadamente. Ademais agora o concello vai a facer visitas guiadas.

    Saudos ………………

  19. xerardo
    29 / Febreiro/ 2008

    Eu son un aficionado e gústame o tema, coñecía os petroglifos antes da súa posta en valor, soio agardo que o Concello, xa que o parque foi traspasado en canto a limpeza, mantemento e persoal ao Concello de Ponte Caldelas o cuide. Lamentablemente xa están a medrar eucaliptos especie atemporal coa realización dos gravados. exist eunha publicación pequena pero moi xeitosa para comprender ou iniciarse no grupo galego da arte rupestre este libro é Os petroglifos galegos, da Editorial a Nosa Terra de Antonio de la Peña Santos. na súa portada aparece o Coto das sombriñas que é a estación do grna cervo valeirado.

  20. ar
    2 / Xuño/ 2008

    esta moi ben osdos petoglifos

  21. 28 / Febreiro/ 2012

    Top of the line post , I wish how to make my website this worthwhile !

  22. 9 / Abril/ 2012

    I hardly drop remarks, however i did a few searching and wound up here Facebook share Fail | YOUFAiL. And I do have a few questions for you if it’s allright. Could it be only me or does it give the impression like some of the remarks come across as if they are coming from brain dead people? And, if you are posting on other online social sites, I’d like to follow everything new you have to post. Could you list of all of all your communal sites like your twitter feed, Facebook page or linkedin profile?

  23. 21 / Xuño/ 2012

    Hi there, I found your web site by means of Google at the same time as searching for a comparable topic, your web site got here up, it seems good. I have bookmarked it in my google bookmarks.

  24. suso
    4 / Novembro/ 2013

    Eu son de Tourón .Moi contento de que vos gustasen os petroglifos da nosa aldea.Para calquera consulta ou dùbida,estou à vosa disposición.
    saudiños

  25. suso
    4 / Novembro/ 2013

    Por certo, tamèn hai un libro sobre estes petroglifos.Escrito por polo mestre e historiador Buenaventura Aparicio.

Deixa unha resposta

O teu enderezo electrónico non se publicará