Na busca da aldea abandonada de Grobas, na Serra do Candán

A aldea abandonada de Grobas

Da aldea de Grobas dicíase que sacaban os mortos a cabalo, tan inaccesíbel era a súa ubicación nas profundidades da Serra do Candán. Por alá camiñamos, buscándoa, orientándonos só coas oídas e de enrugados e terreiros dedos que sinalan o horizonte. Subimos por Fixó e camiñamos polas veigas montesías onde nacen o Deza e o Lérez. Por alí están as neveiras nas que o Mosteiro de Acibeiro gardaba a neve no verán, que despois vendía en forma de xeo aos ricos urbanos. Tamén as pequenas mandas de lobos que retornan, sabendo coa memoria da especie, ou repetindo o patrón dos tempos, onde fican as antigas lobeiras abandonadas, onde se move o corzo. Baixamos ata Vilariño, repousando ao carón dunha pequena capela.

-¿Por que hai tantos cans? -preguntámoslle a Pedro, o capataz que aparece cos pantalóns azuis do traballo a falar á sombra.
-Porque somos cazadores. Pero tamén aparecen outros moitos abandonados. A esta aldea chegamos todos os perdidos -dinos ríndose. Río con toda a confianza que me dá un descoñecido.

As aldeas da Terra de Montes son como globos: o casal está no borde entre o monte e o val, pero estendéndose por riba dos tellados, subindo polo monte enriba ata as chairas dos cumios, están as enormes extensións de monte comunal. Alí decídese de xeito comunitario.

-Nunca permitiremos que nos pranten eucaliptos nos noso montes, di Pedro.

Volvemos subir arriba. Esa avoa e esa neta, que apañan toxos para as vacas que pastan ceibas nos chans do Candán dinos enerxicamente, cravando os instrumentos no toxo seco:

-Con sorte mañá daredes chegado a Grobas. O camiño máis seguro é a Pedra do Mal Paso, aínda que está todo comido. Mirade se o camiño alí xa era difícil antes, que os nosos vellos chamábanlle así ao lugar.

Non era a cousa para tanto, por suposto. Pero seguimos movéndonos entre o sol braseante e o mareante zunido das eólicas, tamén chamadas aquí tarabelas. Escoito moitas palabras na Terra de Montes que só lera antes nos libros. Un sherpa amábel que nos guía correndo entre os toxos coma se foran herba dime:

-O monte está bravo porque nos volvimos nugalláns.

Nugalláns. Alá está Grobas, a humilde aldea, afundida no último buraco do mundo, á beira do regato, entre os canóns de múltiples torrentes. Nas ladeiras de toxo e breixo, nos penedos máis escarpados, hai varios puntos laranxa inmóbiles: son redondos cazadores que agardan ao porco bravo. Hai bouridos, medo, sol, suor. Un puntiño de persoa chega a Grobas e descansa entre as paredes.

KMZ (para Google Earth) coa localización de Grobas