No reino da salamandra: polos castelos do val do Loira

Last updated on 21 / Agosto/ 2006

salamandra.jpg
A salamandra foi o misterioso emblema do rei Francisco I de Francia

Francisco I foi o prototipo de rei renacentista: un déspota a imaxe e semellanza do Príncipe de Maquiavelo. Poeta, apaixonado do xogo de amor, hábil conversador, absolutista precoz, mecenas literario, enigmático amante da arquitectura, ostentoso e excesivo, reclutador de xenios como Leonardo nas súas horas de solpor. O seu emblema foi a salamandra, un animal que lle obsesionaba. Hoxe en día aínda non se sabe exactamente o rei escolleu tan enigmática especie como divisa persoal, pero se cadra a solución teña que ver coa mitoloxía da época: críase que este réptil nacía do lume e que superaba todas as adversidades: “résisterait à la décapitation, au feu, au temps et aux limites habituelles qui délimitent la vie de la mort”. A salamandra repítese obsesivamente ao longo das inmensidades espaciais do Castelo de Chambord, no val do Loira. Non hai moitos edificios oficiais que permitan percibir a intensa psicoloxía dos seus reais propietarios. Se cadra o exemplo de máis sona sexa o crepuscular castelo de Neuschwanstein, do lunático Ludovico II de Baviera. Chambord, tamén. Un inmenso sofá de psicoanalista.

chambord.jpg
Castelo de Chambord

O castelo foi erixido como un pavillón de caza – pazo de representación oficial da monarquía nun escuro bosque de paramos e ciénagas varricentas. Pero o resultado foi unha inmensidade destinada á perpetuación da memoria e á demostración da grandeza real nunha Europa na que Francia estaba perigosamente rodeada polo emerxente e continental poder da Coroa española. Chambord propón unha estrutura arquitectónica aínda hoxe sorprendente: é case como un artigo de fe no que un debe acreditar sen comprender de todo. No donjon, o recinto central do castelo, unha escaleira helicoidal distribúe os espazos. As estancias colócanse en cada un dos recantos do cadrado do donjon, separados entre si por esta escada que ascende coma un tubo. Lembran a pequenas casetiñas dispostas no interior do campo dunha grande feira. Corredores e muros levan dende o donjon cara as torres laterais, onde se atopaba a capela -que gardou provisionalmente os tesouros do Louvre cando a fuxida nazi- ou os aposentos reais de Francisco I. A racionalidade da proposta de distribución das habitacións é tan estraña que provoca perdas. Os tellados dispoñen de elegantes terrazas, pero ducias de chemineas e cúpulas ascenden en azul e branco formando un bosque aéreo. Ninguén se explica claramente este castelo que o príncipe debeu deseñar moi a conciencia; tanto que non se sabe o nome do arquitecto, carécese da documentación de partida, dos primeiros esbozos da construción orixinal. As dimensións non só son grandes, senón tamén xélidas e desacougantes. Os posteriores habitantes do castelo pareceron compartir, ao longo dos séculos, o medo e o frío: uns tras outros, estes sangreais foron dividindo e facendo máis pequenas as estancias ata tentar outorgarlles escala humana, tapando salamandras que se repetían polas paredes. Ningún monarca despois de Francisco I comprendeu exactamente que pretendía o seu devanceiro: Luis XIV buscou outras tentativas, pero este inmenso bosque de lobos e veados que rodeaba o pazo facía que ao rei lle apeteceran máis contornos máis pracenteiros. As estancias do rei Francisco I seguen a ser un pouco enigmáticas: un oratorio que se cadra foi biblioteca ou despacho, e un dormitorio ¿pentagonal? con enormes cortinas, fiestras verticais e gravuras na pedra lixeira: círculos concéntricos, versos autógrafos do Rei rañados na caliza con inquinas ao capricho das féminas.

chennonceaux.jpg
O Castelo de Chenonceau

Desculpen a descrición, pero o castelo de Chenonceau, se cadra o máis galante, o máis fermoso -na nosa visión de conto de fadas-, o máis leceroso, digamos, era un follatorio. Así, con pouco de elegancia tabernaria, me despacho cincocentos anos. O pazo sempre foi propiedade de amantes reais: como castelo construído polas mulleres ten unha dimensión máis racional, máis económica, pero tamén máis centrada no seu contexto, nas súas funcións. Non se pode comprender este castelo só pola súa edificación pétrea, a diferencia da soedade terríbel e artificial de Chambord rodeado de bosques espesos. Chenonceau é auga, flores, caliza, pizarra, setos, barquiñas, labirintos, pavillóns agochados no bosque para permitir o enredo dos enredos galantes. E tan harmonioso que un se sinte coma se o desprazaran da realidade. O edificio pertenceu á amante de Francisco I, Diana de Poitiers, e a moitas outras mulleres posteriores. Das últimas, xa non adicadas ao exercicio do lecer real, resalta a admirada Claude Lupin, que xa non foi musa, senón instigadora da Ilustración. Así que por estes xardíns xeométricos e fermosos, algunhas intelixencias como Voltaire, Fontenelle, Marivaux, Montesquieu ou Rousseau debateron nos pequenos salóns. ¡Quen puidera pasear por Chenonceau en soedade, sen estas multitudes das que formamos parte!

Be First to Comment

Deixa unha resposta

O teu enderezo electrónico non se publicará